Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα: Μια διατροφική «βόμβα» στα σπλάχνα του οργανισμού μας

Σάββατο, 22 Νοεμβρίου, 2025

Κωνσταντίνος Δέδες

Γιατί η γρίπη ήρθε φέτος νωρίς - Ποιοι πρέπει να εμβολιαστούν τώρα, το νέο στέλεχος

 

Adrian Infernus/Unsplash

Η μεγαλύτερη επιστημονική μελέτη στον κόσμο προειδοποιεί ότι η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφών αποτελεί σοβαρή απειλή όχι μόνο για όσους τα επιλέγουν, αλλά συνολικά για την παγκόσμια υγεία.

Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα (UPF) συνδέονται με βλάβες σε κάθε κύριο όργανο του ανθρώπινου σώματος και αποτελούν σοβαρή απειλή για την παγκόσμια υγεία, σύμφωνα με τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα ανασκόπηση στοιχείων. Τα UPF αντικαθιστούν γρήγορα τα φρέσκα τρόφιμα στη διατροφή παιδιών και ενηλίκων σε όλο τον κόσμο και συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2, καρδιακές παθήσεις, κατάθλιψη και άλλες χρόνιες ασθένειες.

Η παγκόσμια αύξηση της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων οφείλεται σε εταιρείες που επιδιώκουν κέρδη μέσω επιθετικών στρατηγικών μάρκετινγκ, χειραγώγησης της επιστήμης και αποτροπής της ρύθμισης. Σήμερα, σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, πάνω από το μισό της μέσης διατροφής αποτελείται από υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, ενώ για νεότερους, φτωχότερους ή κατοίκους υποβαθμισμένων περιοχών, η κατανάλωση μπορεί να φτάνει το 80%.

Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα: Ποια όργανα προσβάλλουν

Η αναδρομή σε στοιχεία από 43 κορυφαίους ειδικούς δείχνει ότι οι δίαιτες με υψηλό ποσοστό υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων σχετίζονται με υπερκατανάλωση, χαμηλή διατροφική αξία και αυξημένη έκθεση σε βλαβερά χημικά και πρόσθετα. Μια μέτα-ανάλυση 104 πολυετών ερευνών  ανέδειξε ότι οι 92 από αυτές ανέφεραν αυξημένους κινδύνους για χρόνιες ασθένειες και πρόωρο θάνατο.

Ο καθηγητής Κάρλο Μοντέιρο από τη Βραζιλία τόνισε ότι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν κάθε κύριο όργανο του ανθρώπινου σώματος και ότι οι άνθρωποι δεν είναι βιολογικά προσαρμοσμένοι να τα καταναλώνουν. Μαζί με συναδέλφους του δημιούργησε το σύστημα ταξινόμησης Nova, που χωρίζει τα τρόφιμα σε τέσσερα επίπεδα επεξεργασίας, από τα μη επεξεργασμένα έως τα υπερ-επεξεργασμένα, τα οποία περιλαμβάνουν αναψυκτικά, σνακ και έτοιμα γεύματα υψηλής θερμιδικής αξίας αλλά χαμηλής θρεπτικής αξίας. Αυτά τα προϊόντα σχεδιάζονται και προωθούνται για να αντικαθιστούν τα φρέσκα τρόφιμα και να μεγιστοποιούν τα κέρδη των εταιρειών.

Πώς θα περιοριστεί η κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων

Παρά τις επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί για το σύστημα ταξινόμησης τροφών Nova, οι συγγραφείς της μελέτης υπογραμμίζουν την ανάγκη για άμεση παρέμβαση. Η αύξηση της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων αναδιαμορφώνει της καθημερινές ρουτίνες διατροφής παγκοσμίως και υποστηρίζεται από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες μέσω μάρκετινγκ και πολιτικών πιέσεων για την αποτροπή αποτελεσματικών δημόσιων πολιτικών υγείας.

Την ίδια στιγμή προτείνουν πολιτικές για τη ρύθμιση και μείωση της παραγωγής, της διαφήμισης και της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων, όπως αυστηρότερα όρια στη διαφήμιση προς τα παιδιά, απαγόρευση πώλησης και διανομής της συγκεκριμένης κατηγορίας τροφίμων σε δημόσιους χώρους, όπως τα σχολεία και τα νοσοκομεία, και φυσικά τον περιορισμό της παρουσίας τους στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Ένα θετικό παράδειγμα είναι το εθνικό πρόγραμμα σχολικής διατροφής της Βραζιλίας, που έχει εξαλείψει τα περισσότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και θα απαιτεί 90% φρέσκα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα έως το 2026.

ΤΟ ΒΗΜΑ