ΗΠΑ: Πόσες φορές χρεοκόπησαν; Αλήθειες και μύθοι

Πέμπτη, 12 Ιουνίου, 2025

Από την αθέτηση πληρωμής ομολόγων κατά τη διάρκεια του πολέμου με τη Μεγάλη Βρετανία μέχρι την πρώτη και μοναδική τεχνητή χρεοκοπία το οικονομικό μητρώο των ΗΠΑ δεν είναι τόσο λευκό όσο υποστηρίζουν

 

Τζούλη Καλημέρη

Μπορούν να χρεοκοπήσουν οι ΗΠΑ; είναι ένα ερώτημα που έχει έλθει αρκετές φορές στη δημόσια συζήτηση καθώς η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη συνεχίζει να καταγράφει υψηλά ελλείμματα ενώ διογκώνεται το δημόσιο χρέος.

Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να χρεοκοπήσουν ποτέ ήταν η πρόσφατη δήλωση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκότ Μπέσεντ. Το ίδιο είχε υποστηρίξει και η προκάτοχος του, Τζάνετ Γέλεν υπογραμμίζοντας ότι «από το 1789, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πληρώσει όλους τους λογαριασμούς μας στην ώρα τους».

Ωστόσο η οικονομική ιστορία δυόμιση αιώνων «κλείνει πονηρά το μάτι» υπενθυμίζοντας ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν λευκό οικονομικό μητρώο και υπήρξαν περιπτώσεις που δεν ήταν κάλυψαν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους. Κάποιες σημαντικές περιπτώσεις αναφέρει σε άρθρο του στο Reuters o Marty Fridson, ιδρυτής του FridsonVision High Yield Strategy

Πηγαίνοντας πίσω στο 1814 το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τα κεφάλαια για να εξυπηρετήσει το χρέος του, καθώς η χώρα έπρεπε να διαχειριστεί οικονομικό κόστος του πολέμου εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας. «Το μέρισμα για το χρηματοδοτούμενο χρέος δεν πληρώθηκε εγκαίρως», παραδέχθηκε ο Alexander J. Dallas, ο έκτος υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ. «Ένα μεγάλο ποσό κρατικών ομολόγων έχει καταστεί αφερέγγυο».

Τα χάρτινα greenbacks

Σχεδόν 50 χρόνια αργότερα εν μέσω του εμφυλίου πολέμου η χώρα αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες. Το 1862 προχώρησε στην έκδοση ενός χάρτινου νομίσματος έκτακτης ανάγκης με πράσινο χρώμα στην πίσω όψη, τα λεγόμενα «greenbacks», σε μια εποχή που το δολάριο ήταν ακόμη νομικά συνδεδεμένο με τον χρυσό. Μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για αρκετούς σκοπούς αλλά δεν υποστηριζόταν από τα αποθέματα χρυσού και ασημιού.

Κάθε φορά που ο στρατός της Ένωσης κατέγραφε μια αποτυχία το χάρτινο νόμισμα έχανε σημαντικά την αξία του. Μέχρι την άνοιξη του 1863, το δολάριο υποχώρησε σε 152 έναντι 100 δολαρίων σε χρυσό. Το χαμηλότερο σημείο του πράσινου δολαρίου σημειώθηκε τον Ιούλιο του 1864 όταν 258 πράσινα δολάρια αντιστοιχούσαν σε 100 χρυσά δολάρια.  Η ανάκαμψη ξεκίνησε όταν το Κογκρέσο περιόρισε τη συνολική έκδοση δολαρίων greenback στα 450 εκατομμύρια δολάρια. Η αξία των greenbacks αυξήθηκε μέχρι τον Δεκέμβριο του 1878, όταν έγιναν ισότιμα με τον χρυσό. Στη συνέχεια τα greenbacks έγιναν ελεύθερα μετατρέψιμα σε χρυσό.

Η κατάργηση της ρήτρας χρυσού

Εν μέσω της Μεγάλης Ύφεσης η κυβέρνηση Ρούσβελτ προσπαθούσε να διαχειριστεί την οικονομία. Τα ομόλογα είχαν μια συμβατική ρήτρα που ανέφερε ότι οι κάτοχοι των τίτλων μπορούσαν να αποπληρωθούν σε χρυσό. Η ρήτρα ήταν διαδεδομένη τόσο στο δημόσιο όσο και στο ιδιωτικό χρέος. Το 1933, ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ και το Κογκρέσο, ως απάντηση στη Μεγάλη Ύφεση, εγκατέλειψαν τον κανόνα του χρυσού και υποτίμησαν το δολάριο. Αυτή η υποτίμηση σήμαινε ότι τα χρέη που ήταν εκφρασμένα σε χρυσό θα έπρεπε να αποπληρωθούν σε υποτιμημένο δολάριο, πράγμα που θα ήταν πιο δύσκολο για τους οφειλέτες.

Τα ασημένια πιστοποιητικά

Τα ασημένια πιστοποιητικά είναι ένας τύπος αντιπροσωπευτικού χρήματος που εκδιδόταν από το 1878 μέχρι το 1964 ,ως μέρος της κυκλοφορίας του χάρτινου νομίσματος. Αρχικά εξαργυρωνόταν στην ονομαστική τους αξίας σε ασημένια δολάρια. Το 1964 ο υπουργός Οικονομικών C. Douglas Dillon σταμάτησε την εξαργύρωση των ασημένιων πιστοποιητικών με ασημένια νομίσματα δολαρίων και αργότερα (για ένα έτος από τις 24 Ιουνίου 1967 έως τις 24 Ιουνίου 1968) σε ράβδους ακατέργαστου αργύρου. Από το 1968 εξαργυρώνονται μόνο σε Federal Reserve Notes.

H πρώτη τεχνική χρεοκοπία των ΗΠΑ

Η πρώτη και μοναδική φορά που οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν τεχνική χρεοκοπία πριν από 32 χρόνια, αποδόθηκε σε δυσλειτουργίες στην επεξεργασία επιταγών και διορθώθηκε γρήγορα μεν αλλά καταγράφηκε δε.

Εκείνη την εποχή, το Κογκρέσο και η διοίκηση Κάρτερ επιδιδόταν στην μάχη για το όριο του χρέους, με στόχο να αυξηθεί το ταβάνι του ανώτατου δανεισμού  στα 830 δισ δολάρια.

Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ αναγκάστηκε να καθυστερήσει τις πληρωμές προς μεμονωμένους επενδυτές που εξαργύρωναν περίπου 122 εκατομμύρια δολάρια σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου που έληγαν στις 26 Απριλίου, 3 Μαΐου και 10 Μαΐου 1979. Το Υπουργείο Οικονομικών απέδωσε την καθυστέρηση στον πρωτοφανή όγκο συμμετοχής μικρών επενδυτών και στην απρόβλεπτη βλάβη του εξοπλισμού επεξεργασίας κειμένου που χρησιμοποιούνταν για την προετοιμασία των πινάκων που απαιτούνταν για την κοπή των ατομικών χάρτινων επιταγών.

Το πρόβλημα διευθετήθηκε εντός τριών εβδομάδων και οι επενδυτές που κατείχαν έντοκα γραμμάτια λήξης 17 Μαΐου 1979 πληρώθηκαν εγκαίρως.

Οι αποδόσεις των εντόκων γραμματίων του Δημοσίου αυξήθηκαν κατά περίπου 60 μονάδες βάσης ή 0,6%. Μια επιστημονική εργασία σχετικά με τις τυχαίες χρεοκοπίες που δημοσιεύθηκε μια δεκαετία αργότερα υποστήριξε ότι η ζημία ήταν μόνιμη.

«Αυτή η αύξηση ήταν μια εφάπαξ, μόνιμη αύξηση των αποδόσεων», έγραψαν ο Terry Zivney, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Ball State University και ο Richard Marcus, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο University of Wisconsin-Milwaukee, στο άρθρο τους του 1989 με τίτλο “The Day the United States Defaulted on Treasury Bills».

Νομισματική παρανόηση

Η Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία υποστήριζε ότι μια χώρα δεν χρειαζόταν ποτέ να αθετήσει το χρέος που ήταν εκφρασμένο στο νόμισμά της, επειδή μπορούσε απλώς να τυπώσει περισσότερα χρήματα για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.

Ωστόσο η πραγματικότητα το έχει διαψεύσει. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η Ρωσία που τ

ο 1998 αθέτησε την πληρωμή των ομολόγων της σε ρούβλι.

«Αυτό που είναι πιο ακριβές να πούμε είναι ότι δεν υπάρχει διαδικασία πτώχευσης για τα κυρίαρχα κράτη συγκρίσιμη με τους κώδικες πτώχευσης για τις επιχειρήσεις, αλλά οι κρατικές χρεοκοπίες παραμένουν ένας κίνδυνος.» υπογράμμισε ο Fridson

Ο.Τ.