Δασμοί Τραμπ: Παγκόσμια αγωνία για τις ανακοινώσεις του – Τι περιμένουν οι αναλυτές

Τετάρτη, 2 Απριλίου, 2025

Τάσος Μαντικίδης

Με το «βλέμμα» στις ανακοινώσεις της «ημέρας απελευθέρωσης» της 2ας Απριλίου από τον Τραμπ βρίσκεται όλος ο πλανήτης - Μέση αύξηση «αμοιβαίων» δασμών 10%-15% αναμένουν οι αναλυτές.

Με την επιβολή δασμών 25% στις εισαγωγές αυτοκινήτων στις ΗΠΑ να σηματοδοτούν την κλιμάκωση των εμπορικών πολέμων, το «βλέμμα» των αγορών και των αναλυτών στρέφεται στις επικείμενες ανακοινώσεις του Ντόναλντ Τραμπ, την ερχόμενη Τετάρτη 2 Απριλίου, ημερομηνία που ο ίδιος αποκάλεσε ως «ημέρα απελευθέρωσης» για να χτυπήσει τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ με «αμοιβαίους» δασμούς, στοχεύοντας σε χώρες που θεωρεί πως ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ.

Καθώς ο αυτοαποκαλούμενος και ως «Tariff Man» δείχνει να μην μπλοφάρει, η αβεβαιότητα έχει εκτοξευθεί, δεδομένου ότι οι σύγχρονες οικονομίες δεν έχουν βρεθεί ποτέ αντιμέτωπες με τόσο μεγάλους και ευρείας κλίμακας δασμούς, αφού ο μέσος πραγματικός δασμολογικός συντελεστής θα αυξηθεί εφέτος στα επίπεδα που βρισκόταν τη δεκαετία του 1940.

Οι διεθνείς κανόνες

Αν και για ορισμένους το «κύμα» προστατευτισμού παραπέμπει στον απομονωτισμό της δεκαετίας του 1930, ο οποίος επιδείνωσε τη Μεγάλη Υφεση, σύμφωνα με εκτιμήσεις των οικονομολόγων της Global Economics, αλλά και της Citigroup, η μέση αύξηση των «αμοιβαίων» δασμών που θα ανακοινωθούν θα κυμανθεί στο 10%-15%, στα επίπεδα της εποχής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ καθώς οι διεθνείς κανόνες ασφάλειας και εμπορίου ξαναγράφονται, επιχειρήσεις, νοικοκυριά, αγορές και οικονομίες δείχνουν παγιδευμένες δεδομένου πως το εύρος των αλλαγών που έρχονται δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί.

Το μανιφέστο της επιβολής δασμών επί τη βάσει αμοιβαιότητας (reciprocal Tariffs) του προέδρου Τραμπ αποτυπώθηκε σε σχετικό ενημερωτικό δελτίο για το σχέδιο «Fair and Reciprocal Plan», στο οποίο αναφέρεται ότι «οι ημέρες που οι ΗΠΑ ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης ανήκουν στο παρελθόν», ενώ στο εξής θα επιδιωχθεί η ισότητα και η δικαιοσύνη στο διεθνές εμπόριο, η ανατροπή του εμπορικού ελλείμματος και η ενίσχυση της οικονομίας και της εθνικής ασφάλειας.

Συνεπεία αυτής της δυσμενούς μεταχείρισης, οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με εμπορικό έλλειμμα ήδη από το 1975, το οποίο έκτοτε διευρύνεται συνεχώς, ξεπερνώντας σήμερα το 1 τρισ. δολ.

Απειλές αντιποίνων

Φαίνεται ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός ευρύτερου, εμπορικού πολέμου, ανέφεραν ορισμένοι αναλυτές, σημειώνοντας πως στις αρχές Μαρτίου ίσχυαν 4.650 περιορισμοί εισαγωγών μεταξύ των 20 κορυφαίων οικονομιών, συμπεριλαμβανομένων δασμών, αντιντάμπινγκ, ποσοστώσεων και άλλων περιορισμών στις εισαγωγές, μία αύξηση 75% από την έναρξη της πρώτης θητείας του Τραμπ το 2016 και σχεδόν 10 φορές υψηλότερη από τους περιορισμούς που ίσχυαν στα τέλη του 2008.

Οι κυβερνήσεις από την Οτάβα έως το Παρίσι και τη Φρανκφούρτη, απείλησαν με αντίποινα, αφού ο Τραμπ παρουσίασε δασμούς στα εισαγόμενα οχήματα, ενώ ο αμερικανός πρόεδρος απείλησε ότι θα μπορούσαν να επιβληθούν μεγαλύτεροι δασμοί στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στον Καναδά, εάν οι δύο συνεργαστούν «για να βλάψουν οικονομικά τις ΗΠΑ».

Το 2024 οι ΗΠΑ εισήγαγαν επιβατικά αυτοκίνητα αξίας 220 δισ. δολαρίων και είδη αυτοκινήτου αξίας 474 δισ. δολαρίων. Οι μεγαλύτεροι προμηθευτές ήταν το Μεξικό, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, ο Καναδάς και η Γερμανία.

Η αβεβαιότητα έχει εκτοξευθεί, δεδομένου ότι οι σύγχρονες οικονομίες δεν έχουν βρεθεί ποτέ αντιμέτωπες με τόσο μεγάλους και ευρείας κλίμακας δασμούς.

Οι δασμοί στις εισαγωγές εκτιμώνται σε 75 δισ. δολάρια, ενώ πλήττονται περισσότερο οι αυτοκινητοβιομηχανίες που δεν έχουν παραγωγή εντός ΗΠΑ. Ωστόσο, ακόμα και οι κολοσσοί του Ντιτρόιτ θα επηρεαστούν, καθώς π.χ. η General Motors και η Ford συναρμολογούν εκτός των ΗΠΑ το 48% και το 18% των αυτοκινήτων που πωλούν στη χώρα, ενώ η Ford υπολογίζει ότι το πραγματικό εγχώριο περιεχόμενο των ντόπιων οχημάτων της ανέρχεται στο 30%.

Οι μετοχές αυτοκινητοβιομηχανιών σε όλο τον κόσμο σημείωσαν μεγάλες απώλειες, ενώ έντονες ήταν και οι αντιδράσεις από αξιωματούχους θεωρώντας ότι οι δασμοί θα αυξήσουν το κόστος για τους καταναλωτές και θα βλάψουν την ανταγωνιστικότητα.

Για μεγάλη μείωση στις εξαγωγές των γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών, που θα επιτείνει την κρίση που αντιμετωπίζει ο κλάδος και θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, προειδοποιεί η Capital Economics, καθώς πέρυσι πουλήθηκαν στις ΗΠΑ πάνω από 400.000 γερμανικά αυτοκίνητα. Υπενθυμίζεται ότι δασμοί έχουν ήδη επιβληθεί σε χάλυβα και αλουμίνιο, καθώς και σε προϊόντα από το Μεξικό, τον Καναδά και την Κίνα.

Αναλυτές εκτιμούν πως η ρήξη στις διατλαντικές σχέσεις αποκτά πλέον πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.

Σε αντίθεση με τους περισσότερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, η ΕΕ είναι εξάλλου η μόνη που έχει το μέγεθος της αγοράς για να αντισταθεί σε επιθετικούς δασμούς της κυβέρνησης Τραμπ, αν και συνολικά χωρίς την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δύσκολα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στα παγκόσμια οικονομικά και γεωστρατηγικά δρώμενα.

Αστάθεια στις ΗΠΑ

Στον απόηχο των δασμών, αλλά κυρίως λόγω του καθημερινού καταιγισμού αμετροεπών δηλώσεων του Τραμπ, η αμερικανική οικονομία εισέρχεται σε μια ιδιότυπη περίοδο, με βασικά χαρακτηριστικά την αστάθεια (όπως αποτυπώνεται στις διακυμάνσεις των χρηματαγορών και της αξίας του δολαρίου), την ανασφάλεια των εμπλεκομένων στο διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις και την απογοήτευση ορισμένων πολιτών, όπως διαφαίνεται από την πτώση στο αίσθημα των καταναλωτών.

Οι προβλέψεις για την αμερικανική οικονομία έχουν αναθεωρηθεί προς το χειρότερο, με εκτιμήσεις για επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης και αύξηση του πληθωρισμού.

Ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών επιμένει να επιχειρηματολογεί ότι το άχθος των δασμών θα επωμιστούν οι αλλοδαποί παραγωγοί (κυρίως η Κίνα), που έχουν πιο αδύναμα νομίσματα, και ότι τα έσοδα από τους δασμούς θα επιτρέψουν τον ευνοϊκότερη φορολογική μεταχείριση των αμερικανών.

Ωστόσο, σύμφωνα με αναλυτές, αυτή η άποψη δεν ευσταθεί καθώς, τουλάχιστον προσώρας, το κόστος των δασμών επιβαρύνει συνήθως τους αμερικανούς εισαγωγείς και καταναλωτές, τροφοδοτώντας τον εισαγόμενο πληθωρισμό. Ασταθή πορεία ακολουθούν και οι τιμές των ομολόγων, οι οποίες έχουν εκτοξευθεί, καθώς οι επενδυτές μετακινούνται σε ασφαλέστερα περιουσιακά στοιχεία, προκαλώντας πτώση των αποδόσεών τους.

Οι επιπτώσεις

Λόγω των ανωτέρω εξελίξεων και των νέων δασμών που αναμένονται, οι προβλέψεις για την πορεία της αμερικανικής οικονομίας έχουν αναθεωρηθεί προς το χειρότερο, με τους αναλυτές να εκτιμούν ότι θα υπάρξει επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης χαμηλότερα του 2% και αύξηση του πληθωρισμού τους επόμενους μήνες, ιδίως όταν θα αρχίσουν να γίνονται αντιληπτές οι πραγματικές επιπτώσεις των εμπορικών μέτρων στην οικονομία.

Αρκετοί θεωρούν ότι, όπως έχει άλλωστε αποδειχθεί ιστορικά, οι επιπτώσεις θα διοχετευθούν προς άλλες οικονομίες, οι οποίες πιθανώς θα κλονιστούν ακόμη περισσότερο. Ως εκ τούτου, οικοδομείται σταδιακά κλίμα ανασφάλειας μεταξύ των εμπλεκομένων στο διεθνές εμπόριο και των επενδυτών, οι οποίοι διστάζουν να προχωρήσουν στη σύναψη νέων συμφωνιών. Η πλειονότητα των οικονομικών αναλυτών επισημαίνει πως η δημιουργία αβεβαιότητας με επαπειλούμενα μέτρα σε τακτική, σχεδόν καθημερινή, βάση, με αλλεπάλληλες ανατροπές, είναι πολύ πιο επικίνδυνη από την ίδια την πορεία των οικονομικών μεγεθών.

Σκεπτικισμός

Ορισμένοι εξ αυτών πλέον εκφράζουν σκεπτικισμό για το οικονομικό πρόγραμμα του προέδρου Τραμπ («Trumponomics») και τις επιδιώξεις του, ή αμφισβητούν ότι η δημιουργία συνθηκών αβεβαιότητας είναι τυχαία, ενώ κατά μια άλλη άποψη η αποδυνάμωση της αμερικανικής οικονομίας και του δολαρίου αυτή την περίοδο μπορεί να εξαργυρωθεί μελλοντικά από τον αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος θα παρουσιάσει το αφήγημα της διάσωσης της οικονομίας και της ανάκαμψης ως προσωπική επιτυχία. Στον αντίποδα πάντως, αρκετοί αναλυτές πιστεύουν ότι στον βωμό της χρήσης εμπορικών μέτρων ως διαπραγματευτικού μοχλού, ο Τραμπ έχει υποτιμήσει τη σημασία των επιλογών του και των επιπτώσεών τους στην αμερικανική και στην παγκόσμια οικονομία.

Ζημιές

Η κεφαλαιοποίηση των 500 ισχυρότερων εταιρειών των ΗΠΑ έχασε πάνω από 6 τρισ. δολ., ενώ οι δασμολογικές πολιτικές του Τραμπ οδήγησαν σε απώλειες 6% του δολαρίου έναντι ενός καλαθιού με τα 10 σημαντικότερα νομίσματα, αφού οι επενδυτές μείωσαν τις αγορές αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων και, κατ’ επέκταση, τις αγορές τους σε δολάρια.

Νέα σεισμική αλλαγή

Σύμφωνα με τη Citigroup, η παγκόσμια τάξη πραγμάτων που άλλαζε ακόμη και πριν ο Τραμπ αναλάβει για πρώτη φορά την εξουσία, από τις επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης του 2008 που υπονόμευσε το εμπόριο, την απορρύθμιση των αγορών και τις ανοιχτές αγορές κεφαλαίων και την άνοδο του προέδρου Xi στην εξουσία το 2012 που προανήγγειλε μια πιο δυναμική κινεζική πολιτική, δέχεται σήμερα και μία νέα σεισμική αλλαγή, καθώς μεταβάλλεται η μεταπολεμική αρχιτεκτονική ασφαλείας αφού αμφισβητείται ο σεβασμός της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών.

Εξαγωγικό εμπόριο

Πώς και πόσο επηρεάζονται η ελληνική οικονομία και οι επιχειρήσεις

Παρότι η άμεση έκθεση της ελληνικής οικονομίας στην αμερικανική αγορά (4,8% των συνολικών εξαγωγών) είναι σχετικά μικρή, αφού το 57% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται στην ΕΕ, οι οικονομολόγοι δεν αμφιβάλλουν ότι θα υποστεί κάποιο πλήγμα, καθώς οι δασμοί Τραμπ θα μπορούσαν να μειώσουν το ΑΕΠ της ευρωζώνης κατά 0,5%-0,9% την ερχόμενη 2ετία. Οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ κυμαίνονται στο 1% του ΑΕΠ ή περίπου 2,4 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας ένα εμπορικό πλεόνασμα 650 εκατ. ευρώ περίπου.

Επιδράσεις

Η εξωτερική ζήτηση ελληνικών αγαθών και υπηρεσιών όμως θα μπορούσε να μειωθεί, καθώς συναρτάται άμεσα από τον ρυθμό ανάπτυξης των εμπορικών της εταίρων στην Ευρώπη που είναι ευάλωτος σε έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο.

Οι άμεσες επιδράσεις στο ελληνικό εξαγωγικό εμπόριο αναμένεται να είναι περιορισμένες, αφενός λόγω του σχετικά μικρού μεριδίου και αφετέρου λόγω της δομής των εξαγωγών που αφορούν κυρίως βασικά αγαθά, πρώτες ύλες και προϊόντα χαμηλού βαθμού μεταποίησης. Πιο σημαντικές είναι οι έμμεσες επιδράσεις, καθώς κορυφαίοι εμπορικοί εταίροι της Ελλάδας, όπως η Ιταλία και η Γερμανία, έχουν σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα προς τις ΗΠΑ.

Η ανάλυση

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πάντως σήμερα η 5η πιο σημαντική αγορά για τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις, καθώς κορυφαίες εταιρείες όπως η Metlen, η Τιτάν (Titan America), ο όμιλος Viohalco με αρκετές θυγατρικές, όπως η Cenergy, η Flexopack, η ΦΑΓΕ, η ΜΕΒΓΑΛ, η Sunlight, η Intralot, η Megas Yeeros Blueground, η Κρι Κρι, η Μέλισσα Κίκιζας κ.ά. έχουν παρουσία στην αμερικανική αγορά, ενώ ορισμένες ενισχύουν και την παραγωγική τους βάση.

Σε ανάλυση για τις άμεσες επιπτώσεις της νέας δασμολογικής πολιτικής των ΗΠΑ στις ελληνικές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, εξεταζόμενες με βάση ένα ανάλογο «πείραμα επιβολής δασμών» που έγινε το 2018 το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, σημειώνει πως η επιβολή δασμού 25% συνδέεται με μια σχετικά υψηλή ευαισθησία των ελληνικών εξαγωγών σιδήρου και χάλυβα στις ΗΠΑ.

Η αβεβαιότητα έχει εκτοξευθεί, δεδομένου ότι οι σύγχρονες οικονομίες δεν έχουν βρεθεί ποτέ αντιμέτωπες με τόσο μεγάλους και ευρείας κλίμακας δασμούς.

Επίπτωση

Με βάση το «πείραμα» του 2018 της επιβολής 25% δασμού στις εισαγωγές χάλυβα και σιδήρου και κατά 10% στις εισαγωγές αλουμινίου, οι ελληνικές εξαγωγές χάλυβα και σιδήρου στις ΗΠΑ ήταν πιο ευαίσθητες σε σχέση με τις εξαγωγές αλουμινίου.

Το διαφορετικό μέγεθος του δασμού θα μπορούσε να αποτελεί μια εξήγηση για τη διαφορετική αυτή επίπτωση. Η επίπτωση του δασμού 10% στο αλουμίνιο το 2018 δεν φαίνεται να επηρέασε τις ελληνικές εξαγωγές αλουμινίου, υποδηλώνοντας ότι οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις αλουμινίου ήταν το 2018 σε θέση να αντεπεξέλθουν με επιτυχία.

Τέλος, ελληνικές εξαγωγές ενδιάμεσων προϊόντων προς την ΕΕ-27, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τελικών προϊόντων που εξάγονται από την ΕΕ-27 προς τις ΗΠΑ, ενδέχεται να επηρεαστούν αρνητικά από τη νέα δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ.

TO BHMA