Η επιστήμη κερδίζει τον πόλεμο με τον καρκίνο

Σάββατο, 19 Ιουλίου, 2025

Νέο εργαλείο ΑΙ εντοπίζει τους όγκους του πνεύμονα σε κάθε ανάσα

Η σταδιακή πτώση του αριθμού των θανάτων, η εμπέδωση των πολιτικών πρόληψης και η ιατρική πρόοδος που στηρίζεται στη γενετική και την ανοσολογία διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο

Από το 1971, όταν ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον κήρυξε τον «πόλεμο κατά του καρκίνου», σε μια εποχή που οι επιτυχίες του προγράμματος Apollo ενίσχυαν την πεποίθηση πως η επιστήμη και το κράτος μπορούν να πετύχουν τα πάντα, η πλήρης θεραπεία δεν έχει επιτευχθεί, και ο καρκίνος παραμένει μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως παραμένοντας υπεύθυνος για 1 στους 6 θανάτους και δεύτερη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ.

Όμως, παρά την αίσθηση αποτυχίας, τα δεδομένα δείχνουν συνεχή πρόοδο, όπως αναφέρει σε άρθρο του ο Economist. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο ηλικιακά προσαρμοσμένος δείκτης θανάτων από καρκίνο στις ανεπτυγμένες χώρες μειώνεται σταθερά. Στις ΗΠΑ έχει πέσει κατά περίπου 33% σε σχέση με τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η πρόοδος δεν προήλθε από θεαματικές επιστημονικές επαναστάσεις, αλλά από σταδιακές βελτιώσεις: καλύτερη πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, πιο αποτελεσματικά χειρουργεία και εξελιγμένα φάρμακα. Η παιδική λευχαιμία, που κάποτε ήταν σχεδόν πάντα θανατηφόρα, έχει πλέον ποσοστά πενταετούς επιβίωσης άνω του 90%.

Οι τρεις βασικοί παράγοντες μελλοντικής προόδου

Παγκόσμια εφαρμογή επιτυχημένων πρακτικών πρόληψης
Η μείωση του καπνίσματος στις πλούσιες χώρες έχει ήδη αποτρέψει πάνω από 3 εκατομμύρια θανάτους στις ΗΠΑ από το 1975. Καθώς το κάπνισμα εξακολουθεί να ευθύνεται για 1 στους 5 θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως, οι αντικαπνιστικές εκστρατείες σε φτωχότερες χώρες παρουσιάζουν μεγάλη δυναμική.

Φθηνότερα φάρμακα και πιο εύκολη πρόσβαση σε αυτά
Η επιτυχία του εμβολίου κατά του ιού HPV στη Βρετανία —όπου οι περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες στα 20 τους μειώθηκαν κατά 90%— δείχνει τις δυνατότητες της πρόληψης μέσω εμβολιασμών. Η δημιουργία φθηνότερης εκδοχής του εμβολίου στην Ινδία επιτρέπει την ευρεία εφαρμογή του και σε χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα.

Νέα επιστημονικά δεδομένα και εξατομικευμένη ιατρική
Ο συνδυασμός βιοτραπεζών, τεχνολογιών γενετικής ανάλυσης και βιοδεικτών (π.χ. μέσω αίματος ή αναπνοής) επιτρέπει την πρόωρη ανίχνευση των ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο. Αυτό βοηθά όχι μόνο στην αποτελεσματικότερη θεραπεία αλλά και στην αποφυγή επεμβάσεων ή χημειοθεραπειών σε ασθενείς που δεν τις χρειάζονται. Ενδείξεις προληπτικής δράσης προκύπτουν και σε παλιά φάρμακα όπως η ασπιρίνη και η μετφορμίνη, ενώ νέες φαρμακευτικές ανακλύψεις όπως τα GLP-1 και το Ozempic δείχνουν να έχουν θετικές προοπτικές.

Η άνοδος της ανοσοθεραπείας και των αντικαρκινικών εμβολίων
Η ανοσοθεραπεία, η οποία ενισχύει το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα, προσφέρει ελπίδες. Πέρα από τα εξατομικευμένα εμβόλια για υπάρχοντες καρκίνους, αναπτύσσονται και γενικά εμβόλια για την πρόληψη της εμφάνισης καρκίνου, π.χ. για τον μαστό και το έντερο.

Οι προκλήσεις που παραμένουν

Η μάχη συνεχίζεται χωρίς να έχουν ξεπεραστεί όλα εμπόδια. Οι θεραπείες είναι ακόμη σχετικά ακριβές, οι φαρμακευτικές εταιρείες φοβούνται τις νομικές ευθύνες αν κάποια προληπτικά φάρμακα προκαλέσουν παρενέργειες, ενώ πολιτικές αποφάσεις όπως αυτές της περικοπής χρηματοδότησης του National Cancer Institute από τη διοίκηση Τραμπ απειλούν να φρενάρουν την πρόοδο. Ωστόσο, η έρευνα συνεχίζεται δυναμικά —ειδικά στην Ευρώπη και την Κίνα, που πλέον ξεπερνούν τις ΗΠΑ στην ανάπτυξη και την πρόοδο της αντικαρκινικής επιστήμης.

Η τελική «ήττα» του καρκίνου μπορεί να μην ήρθε ακόμη, αλλά η μακροχρόνια στρατηγική απόκρουσης αποδίδει. Η σταδιακή πτώση του αριθμού των θανάτων, η εμπέδωση των πολιτικών πρόληψης και η ιατρική πρόοδος που στηρίζεται στη γενετική και την ανοσολογία διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο. Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει· όμως εξελίσσεται σε μία μακρά αλλά νικηφόρα εκστρατεία.