Το Ηρώδειο υποκλίνεται στον χρόνο - Πέφτει η αυλαία για 3 έτη

  Δευτέρα, 28 Ιουλίου, 2025

Το αναστηλωτικό πρόγραμμα στο Ηρώδειο θα περιλαμβάνει σωστικού χαρακτήρα εργασίες, οι οποίες θα διαρκέσουν τουλάχιστον τρία χρόνια

Το γνώριμο σε όλους μας Ηρώδειο, το επιβλητικό μνημείο στη Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης, που εδώ και εβδομήντα χρόνια παραμένει εν χρήσει, φιλοξενώντας τα μεγαλύτερα καλλιτεχνικά ονόματα της Ελλάδας και του εξωτερικού, ετοιμάζεται να δεχθεί τη φροντίδα των ειδικών.

Σε περίπου τρεις μήνες από σήμερα -μετά την ολοκλήρωση του φετινού φθινοπωρινού προγράμματός του- το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού θα κλείσει προσωρινά, προκειμένου να ξεκινήσει ένα εκτεταμένο και συστηματικό έργο αποκατάστασης και αναστήλωσης. Οπως είχε δηλώσει σε συνέντευξή της η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, η διάρκεια των εργασιών θα εξαρτηθεί από τα ευρήματα που θα αναδείξουν οι σχετικές μελέτες και «το βέβαιον είναι ότι χρειάζεται τουλάχιστον μία τριετία».

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Ε.Τ.» της Κυριακής, το σχέδιο του αναστηλωτικού προγράμματος θα περιλαμβάνει σωστικού χαρακτήρα εργασίες, όπως αποκατάσταση και στερέωση του τοίχου του κοίλου, των παρόδων και των εδωλίων, καθώς και επεμβάσεις σε κρίσιμα λειτουργικά σημεία, όπως αναβάθμιση τεχνικών συστημάτων φωτισμού και ήχου, καθώς και εργασίες στα καμαρίνια.

Ηρώδειο: Πτώση εργαζόμενου από ύψος – Μεταφέρθηκε στο «Γεννηματάς»

Παγκόσμιο ρεκόρ

Το Ηρώδειο, που υπήρξε το ψηλότερο κτίριο της Αθήνας μέχρι την ανέγερση του «Hilton» και του Πύργου των Αθηνών, διατηρεί -τουλάχιστον μέχρι και πριν από μία δεκαετία- ένα παγκόσμιο ρεκόρ. Οπως τεκμηριώνει ο αρχιτέκτονας και ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Μανόλης Κορρές, στον τόμο-μελέτη «Η Στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις» (εκδόσεις «Μέλισσα», 2014), το Ωδείο είναι το μοναδικό οικοδόμημα παγκοσμίως με στέγη από φυσική ξυλεία που γεφύρωσε άνοιγμα 50 μέτρων χωρίς ενδιάμεσα στηρίγματα. Διαβάζοντας τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης διατρέχει στη συναρπαστική ιστορία του μνημείου και της τοπογραφίας στη σκιά του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης και αναδεικνύεται η επιστημονική τεκμηρίωση της κατασκευής του κτιρίου και της στέγης του, ενώ στο τρίτο μέρος παρουσιάζονται ιστορικές ξύλινες γέφυρες και στέγες, των οποίων η γνώση είναι χρησιμότατη και για την κατανόηση του μνημείου!

Πρώτες ύλες

Ταξιδεύοντας 19 αιώνες πίσω, σε μια εποχή εκπληκτικών κατασκευών γεφυρώσεως μεγάλων ανοιγμάτων, το Ηρώδειο είναι κατασκευή του 161 μ.Χ. Με τη χορηγία του Αθηναίου ρήτορα και σοφιστή Ηρώδη του Αττικού (περ. 101-178 μ.Χ.), το κοίλο, ημικυκλικής κάτοψης, είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο, ενώ οι εξωτερικοί του τοίχοι από πειραϊκό ακτίτη. Το προορισμένο για περίπου 6.000 θεατές κοίλον του περιβάλλεται από έναν οπίσθιο καμπύλο και έναν νότιο τοίχο, με τμήματα διατηρούμενα ακόμη έως ύψους σχεδόν 30 μ. πάνω του δαπέδου της ορχήστρας. «Το Ηρώδειο παραμένει έως σήμερα το υψηλότερο κτίριο της αρχαίας πόλεως, ενώ ήταν το υψηλότερο της χώρας, έως το 1960», σημειώνει ο καθηγητής στη μελέτη του, ενώ σε άλλο σημείο αναφέρεται στη διατήρηση του πρόσθιου τοίχου του σε ύψος 29 μέτρων από το δάπεδο της ορχήστρας, που δεν είναι τυχαία.

«Μετά την επιδρομή των Ερούλων (267 μ.Χ.), κατά την οποία περίπου όλα τα δημόσια κτίρια πυρπολήθηκαν, το κεντρικότερο μέρος της πόλεως, εκτεινόμενο στα βόρεια της Ακροπόλεως έως την οδό Αδριανού και στα νότια έως τη Στοά του Ευμένους, οχυρώθηκε ως αμυντικώς αυτοτελής αστική περιοχή», εξηγεί ο κ. Κορρές. Η προτεινόμενη από τον συγγραφέα αναπαράσταση της ξύλινης, ημικωνικής στέγης βασίζεται σε όλες τις σωζόμενες στο κτίριο μαρτυρίες. Σύμφωνα με την ενδελεχή μελέτη του, ο καθηγητής εκτιμά ότι η τεράστια ξύλινη στέγη του Ηρωδείου θα είχε μέγιστες διαστάσεις 83 μέτρα από ανατολικά προς τα δυτικά και σχεδόν 56 μέτρα από βόρεια προς νότια.

 Βαριά ιστορία

Ηδη το 1867, εννέα μόλις χρόνια μετά την απομάκρυνση των επιχώσεων που το κατακάλυπταν και την αποκάλυψη του μνημείου από τον Κυριακό Πιττάκη, παρουσιάζεται εκεί παράσταση προς τιμήν της νεοστεφθείσας βασίλισσας Ολγας, ενώ το 1926 ο Ρίχαρντ Στράους δίνει συναυλία. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, το 1944 η Μαρία Κάλλας εμφανίστηκε στο Ηρώδειο, όπου και θα επανέλθει το 1957.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, το Ηρώδειο υπέστη σημαντικές εργασίες αναστήλωσης των κερκίδων, καθώς και των εξωτερικών χώρων του, οι οποίες και επέτρεψαν, στην πορεία, τη φιλοξενία μεγαλύτερου αριθμού θεατών. Η ίδρυση του Φεστιβάλ Αθηνών το 1955 κατέστησε το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού ως επίκεντρο της καλλιτεχνικής σκηνής. Τη δεκαετία του 1960 οι αρμόδιες υπηρεσίες για την προστασία του μνημείου προχώρησαν σε συντήρηση των σωζόμενων αρχαίων εδωλίων στο κάτω κοίλο.

Από το 2003 έως το 2009, η Επιστημονική Επιτροπή Ηρωδείου υλοποίησε σωτήρια έργα για το μνημείο που έγιναν με ευρωπαϊκά κονδύλια μέσω του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων Αρχαιολογικών Εργων. Ακολούθησαν και άλλες εργασίες, ενώ ενδεικτικά από το 2011 έως το 2015 -όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ΥΠΠΟ- στο πλαίσιο του Ε.Π. «Αττική» (ΕΣΠΑ 2007-2013), εκπονήθηκε και εγκρίθηκε πλήρης σειρά μελετών για τη στερέωση και την αναστήλωση του Ηρωδείου. Βάσει αυτών, υλοποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, τοποθέτηση νέων εδωλίων στην ανατολική πάροδο, στερέωση και αποκατάσταση των εξωτερικών τοίχων, καθώς και συντήρηση των αρχαίων εδωλίων του κοίλου. Οι εργασίες εκτελέστηκαν υπό την ευθύνη της Επιτροπή Μνημείων Νότιας Κλιτύος Ακροπόλεως σε συνεργασία με το Τμήμα Συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών.

Μελέτες

Το μνημείο, επιβαρυμένο τόσο από τις καιρικές συνθήκες όσο και από τη συνεχή χρήση του, έχει ανάγκη από τη φροντίδα των ειδικών. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Ε.Τ.» της Κυριακής, οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, εκπονούν μια σειρά μελετών που αναδεικνύουν τα προβλήματα του μνημείου και τις αντίστοιχες συστηματικές αναστηλωτικές εργασίες. Ο σχεδιασμός του συστηματικού προγράμματος προστασίας, συντήρησης και αναβάθμισης του Ηρωδείου έχει ξεκινήσει εδώ και τουλάχιστον έναν χρόνο και υπάρχει προγραμματισμός τον Οκτώβριο να παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση που θα διοργανωθεί από το ΥΠΠΟ. Η ολοκλήρωση του έργου θωράκισης του Ηρωδείου εκτιμάται πως θα χρειαστεί περίπου τρία χρόνια, όπου το μνημείο θα ανοίξει ξανά τις πύλες του και θα μας φιλοξενήσει, όπως εδώ και επτά δεκαετίες, προσφέροντας μοναδικές καλλιτεχνικές συναντήσεις κάτω από τον αττικό ουρανό στη σκιά της Ακρόπολης.

Φθινοπωρινές παραστάσεις

Η φεστιβαλική παρουσία στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού ολοκληρώνεται αυτήν την εβδομάδα με την παράσταση «Ριγολέττος» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που επιστρέφει ύστερα από τρία χρόνια στον ίδιο χώρο (27, 29, 30, 31/7).

• Το φθινοπωρινό πρόγραμμα του Ηρωδείου ανοίγει με δύο μουσικά αφιερώματα, τα «Αριστοφάνεια» του Χρήστου Λεοντή (1/9) και το «Μάνος Χατζιδάκις: Ο Μεγάλος Ερωτικός -Δεκαπέντε Εσπερινοί» σε ερμηνείες Αλκίνοου Ιωαννίδη και Μαρίας Κωστράκη, υπό τη μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού (2/9).
• Στις 8 Σεπτεμβρίου ο Σταύρος Ξαρχάκος παρουσιάζει το «Ταξίδι στο Φως», μια παράσταση γεμάτη μελωδικές εικόνες.
• Λίγες ημέρες μετά, δύο αφιερώματα στον Μίκη Θεοδωράκη υπόσχονται μαγικές βραδιές.
• Την Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου τα Μπαλέτα Béjart της Λοζάνης παρουσιάζουν μία ειδική παράσταση αφιερωμένη στα παιδιά της Ενωσης «Μαζί για το Παιδί», τιμώντας το αξεπέραστο έργο του μεγάλου μας συνθέτη.
• Την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου ανεβαίνει η «Ομορφη Πόλη» του Γιώργου Βάλαρη, με τις συγκλονιστικές ερμηνείες της Μαρίας Φαραντούρη και του Μανώλη Μητσιά.
• Την επόμενη ημέρα ο Αντώνης Ρέμος επιστρέφει στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού σε μία συναυλία αλληλεγγύης για το σωματείο «ΕΛΠΙΔΑ» – Φίλοι Παιδιών με Καρκίνο (29/9).

Οκτώβριος

Το φθινοπωρινό «μενού» κορυφώνεται τον Οκτώβριο. Μεταξύ άλλων, την 1η Οκτωβρίου το μεγάλο αφιέρωμα στον Βασίλη Τσιτσάνη με τίτλο «Για Πάντα» φέρνει στη σκηνή τραγούδια που έχουν γράψει ιστορία, ενώ στις 10 Οκτωβρίου ο Σταμάτης Σπανουδάκης θα μας χαρίσει μία μοναδική συναυλία κάτω από τον αττικό ουρανό. Πριν ολοκληρωθεί το φεστιβαλικό πρόγραμμα στο Ρωμαϊκό Ωδείο αναμένεται μία σπουδαία στιγμή: ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, σε συνεργασία με το Ιδρυμα Γουλανδρή και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, θα παρουσιάσει μία εικαστική περφόρμανς που θα συνδέει τις τέσσερις δεκαετίες του έργου του με τη μοναδικότητα των Κυκλάδων, σε ημερομηνία που θα ανακοινωθεί προσεχώς.

Ε.Τ.