Πού οδηγεί ο β’ γύρος του εμπορικού πολέμου; Θα αντέξει η Ελλάδα;

 Πέμπτη, 24 Ιουλίου, 2025

Τάσος Μαντικίδης

Οι αγορές εμφανίζονται υπερβολικά εφησυχασμένες από τις παλινωδίες Τραμπ

Από την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» στις «Ημέρες των Επιστολών» – Η νέα (κατακερματισμένη) εποχή, που αναδιαμορφώνει την παγκοσμιοποίηση και τις εφοδιαστικές αλυσίδες – Ο εφησυχασμός των αγορών και ο κίνδυνος της διόρθωσης

Μετά την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» της 2ας Απριλίου, ήρθαν οι «Ημέρες των Επιστολών» του προέδρου Τραμπ σε δεκάδες χώρες, μεταξύ των οποίων και των κύριων εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ, να σηματοδοτήσουν τη δεύτερη φάση στην οποία εισήλθε ο εμπορικός πόλεμος που θα μπορούσε να οδηγήσει τον πραγματικό δασμολογικό συντελεστή στο 25%, σε  υψηλότερα επίπεδα από αυτά της  δεκαετίας του 1930.

Κορυφαίοι οικονομολόγοι και αναλυτές θεωρούν πως ο εμπορικός πόλεμος ήρθε για να μείνει, την ώρα που η παγκόσμια οικονομία της μεταψυχροπολεμικής εποχής αφήνει τη θέση της σε έναν κατακερματισμένο κόσμο ανταγωνιστικών οικονομικών μπλοκ με επίκεντρο τις ΗΠΑ και την Κίνα, αναγκάζοντας τις άλλες χώρες να επιλέξουν πλευρά.

Αναδιαμόρφωση

Σε αυτή τη νέα  (κατακερματισμένη) εποχή, δεν έρχεται το τέλος της παγκοσμιοποίησης, αλλά η αναδιαμόρφωσή της μέσω και των αλλαγών στις εφοδιαστικές αλυσίδες.

Παρότι υπάρχει περιθώριο διαπραγματεύσεων, οι κίνδυνοι πάντως για τις οικονομίες και τις αγορές αυξάνονται,  ενώ ειδικά η εκπληκτική ανάκαμψη των χρηματιστηριακών αγορών που κινούνται σε νέα ιστορικά υψηλά, που αντανακλά το στοίχημα των επενδυτών ότι ο Τραμπ δεν θα υλοποιήσει το εύρος των απειλών του, μπορεί να ενθαρρύνει τελικά τον πρόεδρο των ΗΠΑ να καταστεί πιο επιθετικός, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική διόρθωση των ριψοκίνδυνων περιουσιακών στοιχείων.

Το ελληνικό χρηματιστήριο μάλιστα σημειώνει με βάση τον δείκτη MSCI την καλύτερη απόδοση παγκοσμίως, ενώ και ο Γενικός Δείκτης με κέρδη 35% εφέτος βρίσκεται στη 2η θέση παγκοσμίως.

Για τη Madison Faller, Chief Investment Officer, στην JPMorgan Chase & Co, οι τελευταίες αναπροσαρμογές στους δασμούς οδηγούν τον πραγματικό δασμολογικό συντελεστή στο 15%-20%, από μόλις 2,5% στην αρχή του έτους.

Αντιδράσεις

Ωστόσο, μετά το σοκ της «Ημέρας της Απελευθέρωσης», οι επενδυτές αντιδρούν όλο και λιγότερο σε κάθε νέα ανακοίνωση, γεγονός που υποδηλώνει ότι θεωρούν πως πρόκειται για μια στρατηγική διαπραγματευτικής ισχύος για σύναψη συμφωνιών και όχι στρατηγική σύγκρουσης.

Οπως εκτιμά, στο τέλος ο μέσος πραγματικός συντελεστής θα διαμορφωθεί γύρω στο 10%-15%, επίπεδα αρκετά υψηλά να πιέσουν την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, αλλά πιθανώς όχι αρκετά για να προκαλέσουν ύφεση.

Οι αγορές εμφανίζονται υπερβολικά εφησυχασμένες από τις παλινωδίες Τραμπ.  Αν τελικά αυξήσει τους δασμούς στην ΕΕ στο 30%, τα πιθανά αντίποινα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα παρόμοιο «sell-off» με αυτό που ακολούθησε την «Ημέρα της Απελευθέρωσης», στέλνοντας τις ευρωπαϊκές μετοχές σε διψήφια πτώση, προειδοποιεί η Barclays.

Ο Τραμπ έχει εξαπολύσει ένα μπαράζ δασμολογικών απαιτήσεων, ενημερώνοντας άλλες οικονομίες για νέους δασμούς που θα τεθούν σε ισχύ την 1η Αυγούστου εάν δεν μπορέσουν να διαπραγματευθούν καλύτερους όρους με τις ΗΠΑ.

Το πού θα καταλήξει αυτό είναι άγνωστο, αν και η ING εκτιμούσε πως στο τέλος του έτους ο δασμολογικός συντελεστής θα κυμανθεί στο 10%-15% για τις χώρες της ΕΕ, στο 50% για την Κίνα και στο 10%-15% στον υπόλοιπο κόσμο.

Ανησυχίες

Ο Carsten Brzeski, επικεφαλής οικονομολόγος της ING, σημειώνει πως το ισχυρότερο ευρώ και οι τελευταίες απειλές για το εύρος των δασμών των ΗΠΑ στην ΕΕ, η οποία ετοιμάζεται ακόμη και για αντίποινα, έχουν ενισχύσει τις ανησυχίες σχετικά με την ενίσχυση των αποπληθωριστικών τάσεων, αλλά η ΕΚΤ αναμένεται να διατηρήσει αμετάβλητα τα επιτόκια στις 24 Ιουλίου, με την επόμενη μείωση να αναμένεται τον Σεπτέμβριο.

Οι επιστολές του προέδρου Τραμπ τον Ιούλιο σχετικά με τους δασμούς θα μπορούσαν να ωθήσουν τον πραγματικό δασμολογικό συντελεστή των ΗΠΑ πάνω από το 25%, ξεπερνώντας τα υψηλά της δεκαετίας του 1930, εκτιμά ο Nathan Sheets, επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup.

Ενώ υπάρχει περιθώριο για διαπραγματεύσεις, ο πρόεδρος Τραμπ έδειξε πρόσφατα περιορισμένη διάθεση για τέτοιες συζητήσεις. Μέχρι σήμερα, η παγκόσμια οικονομία έχει απορροφήσει τους δασμούς, αλλά τους επόμενους μήνες οι επιπτώσεις (των δασμών) θα είναι εντονότερες στον τομέα του πληθωρισμού.

Η ανάπτυξη

Η αύξηση των τιμών των αγαθών είναι πιθανό να πιέσει την ανάπτυξη, ενώ οι υψηλότερες τιμές των αγαθών θα πιέσουν τα πραγματικά εισοδήματα και την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, ενώ η ανάπτυξη των ΗΠΑ αναμένεται να επιβραδυνθεί το β’ εξάμηνο του 2025.

Καθώς οι δασμοί είναι πιθανό να προκαλέσουν αντιπληθωριστικές πιέσεις, από τις 30 μεγάλες κεντρικές τράπεζες οι  23 προχωρούν σε μειώσεις επιτοκίων. Η Fed τηρεί στάση αναμονής, εκτιμά η αμερικανική τράπεζα, με τις αγορές πάντως να «βλέπουν» δύο μειώσεις επιτοκίων ως το τέλος του έτους.

Η ΕΚΤ αναμένεται να μειώσει τα επιτόκια κατά 0,25% τον Σεπτέμβριο και συνολικά άλλες 50 μονάδες βάσης, στο 1,5%, ως το τέλος του έτους.

Για τον Neil Shearing, επικεφαλής οικονομολόγο της Capital Economics, οι νέες επιστολές Τραμπ δείχνουν πως μετά την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» της 2ας Απριλίου αρχίζει να ξεδιπλώνεται η επόμενη φάση της ταραχώδους εμπορικής ατζέντας του Ντόναλντ Τραμπ, ενώ καθίσταται ολοένα και πιο σαφές ότι βαθύτερες δυνάμεις αναδιαμορφώνουν την παγκόσμια οικονομία.

Δείχνουν ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι ένας περαστικός εμπορικός πόλεμος που ξεκίνησε από έναν πρόεδρο που σκοπεύει να μεταφέρει την αμερικανική εμπορική πολιτική πίσω στον 19ο αιώνα, αλλά εκδήλωση μιας βαθύτερης και πιο διαρκούς αντιπαλότητας των δύο μεγαλύτερων υπερδυνάμεων/οικονομιών του κόσμου.

Αναμόρφωση

Η παγκόσμια οικονομία της μεταψυχροπολεμικής εποχής αφήνει τη θέση της σε έναν κατακερματισμένο κόσμο ανταγωνιστικών οικονομικών μπλοκ με επίκεντρο τις ΗΠΑ και την Κίνα, αναγκάζοντας τις άλλες χώρες να επιλέξουν πλευρά.

Σε αυτή τη νέα (κατακερματισμένη) εποχή, δεν έρχεται το τέλος της παγκοσμιοποίησης, αλλά η αναμόρφωσή της. Η απόφαση της Apple να μεταφέρει σταδιακά την παραγωγή του iPhone στην Ινδία είναι ίσως η πιο εμφανής απόδειξη για το πώς οι επιχειρήσεις προσαρμόζονται στις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες.

Οι εμπορικές ροές δεν μειώνονται – μετακινούνται, ενώ οι περιορισμοί του Πεκίνου στις εξαγωγές σπάνιων γαιών ενισχύουν τον τρόπο με τον οποίο ο έλεγχος των κρίσιμων ορυκτών αποτελεί μέρος του στρατηγικού οπλοστασίου μιας χώρας.

Προσθέστε σε αυτό τη στρατηγική του «Πρώτα η Αμερική», με τον ρητό στόχο οι ΗΠΑ να προσελκύσουν κεφάλαια από συμμάχους, ακόμα και όταν οι επενδύσεις από την Κίνα είναι περιορισμένες, και αρχίζετε να βλέπετε το περίγραμμα ενός κόσμου που διαμορφώνεται ολοένα και περισσότερο από τη γεωπολιτική, ανέφερε ο ίδιος.

Κρίσιμες ευπάθειες

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν κρίσιμες ευπάθειες στις αλυσίδες εφοδιασμού, τις ροές κεφαλαίων και τις στρατηγικές εξαρτήσεις από τα ορυκτά, βρίσκοντας παράλληλα τρόπους για να διατηρήσουν τα βασικά οφέλη της παγκοσμιοποίησης.

Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει οδηγήσει τα κάποτε περιθωριακά ερωτήματα να έχουν γίνει κυρίαρχα: Θα μπορούσε να αναδυθεί ένα τρίτο ευρωπαϊκό μπλοκ για να αντιμετωπίσει την κυριαρχία των ΗΠΑ και της Κίνας;

Υπάρχει περιθώριο για μια «Μεγάλη Συμφωνία» ΗΠΑ – Κίνας; Ή μήπως οι σημερινές ρωγμές είναι βαθύτερες, οι οποίες θα μεταμορφώσουν τελικά και την παγκόσμια τάξη πραγμάτων;

Οι επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία

Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΙΟΒΕ, η ανάπτυξη στην Ελλάδα θα κυμανθεί στο 2,2% φέτος σε σταθερές τιμές, με καθοδικούς κινδύνους που απορρέουν από το διεθνές περιβάλλον, όπως ο εμπορικός προστατευτισμός και η γεωπολιτική αστάθεια, και στο 2,4% το 2026, με κινητήριο μοχλό την ενίσχυση των επενδύσεων, την ανθεκτική κατανάλωση και την επιτάχυνση των εξαγωγών.

Συνολικά οι δασμοί λειτουργούν στασιμοπληθωριστικά για τις ΗΠΑ και αποπληθωριστικά στις χώρες που επιβάλλονται και κυρίως στην Ευρώπη και στην Κίνα, οι οποίες αναμένεται να βιώσουν μείωση των εξαγωγών τους.

• Δασμοί Τραμπ: «Παγώνουν» οι ελληνικές εξαγωγές – Τι ελπίζει η Ελλάδα

Δευτερογενείς

Οι πρωτογενείς επιπτώσεις στην Ελλάδα δεν θα είναι μεγάλες, όμως θα είναι οι δευτερογενείς, αυτές δηλαδή που θα έρθουν από τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρώπη, με την ΤτΕ να εκτιμά πως στο δυσμενές σενάριο μπορεί να είναι της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ.

Η UBS υπολογίζει επίσης επιβάρυνση της ανάπτυξης για την Ελλάδα στο 0,15% του ΑΕΠ για το 2025 (σε σχέση με το βασικό σενάριο) και στο 0,3% του ΑΕΠ για το 2026, καθώς οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ αφορούν κατηγορίες όπως αγροτικά προϊόντα, φαρμακευτικά και χημικά, τα οποία δεν εξαιρούνται από τους οριζόντιους δασμούς, ενώ η εγχώρια κατανάλωση δεν μπορεί εύκολα να απορροφήσει το πλεόνασμα από ενδεχόμενη απώλεια εξαγωγών.

Η επιβολή δασμών, σύμφωνα με ορισμένα οικονομικά επιμελητήρια, θα μπορούσε να μειώσει, όπως εκτιμάται, κατά 20%-25% τις ελληνικές εξαγωγές με απώλειες 500 εκατ. ευρώ περίπου, με επιπτώσεις ιδίως στον αγροδιατροφικό τομέα, καθώς προϊόντα υψηλής ζήτησης, όπως το ελαιόλαδο, η φέτα και τα φρούτα, θα αντιμετωπίζουν πλέον αυξημένο κόστος και μειωμένη ανταγωνιστικότητα στην αμερικανική αγορά.

Πάντως, το 2024, σύμφωνα με τη USA Trade Online, που επεξεργάστηκε το Γραφείο ΟΕΥ της Ν. Υόρκης, οι ελληνικές εξαγωγές λαδιού, π.χ., στις ΗΠΑ μειώθηκαν στα 83,5 εκατ. ευρώ από τα 100,7 εκατ. ευρώ το 2023.

Συνολικά ο όγκος του διμερούς εμπορίου Ελλάδας – ΗΠΑ το 2024 ήταν 4,57 δισ. ευρώ, με τις ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ να κυμαίνονται στα 2,4 δισ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 4,9% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών, ενώ οι εισαγωγές της Ελλάδας από τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 2,1 δισ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 2,6% των συνολικών εισαγωγών της χώρας μας την ίδια χρονική περίοδο, με αποτέλεσμα το ισοζύγιο να είναι πλεονασματικό κατά 250 εκατ. ευρώ.

HΠΑ – ΕΕ

Οπως το βλέπει ο Τραμπ, η Ευρώπη «κλέβει» την Αμερική τουλάχιστον όσο και η Κίνα. Το διμερές εμπόριο ΗΠΑ – Κίνας ανήλθε πέρυσι σε 582 δισ. δολάρια έναντι 975 δισ. δολαρίων των ΗΠΑ – ΕΕ αντίστοιχα, αλλά το έλλειμμα των ΗΠΑ με την ΕΕ ήταν 235,9 δισ. δολάρια έναντι 295,5 δισ. δολαρίων με την Κίνα. Το 2024 η Κίνα αντιπροσώπευε το 13,4% των εισαγωγών των ΗΠΑ, το χαμηλότερο ποσοστό των τελευταίων 20 ετών, έναντι 18,6% της ΕΕ, από όπου οι ΗΠΑ εισήγαγαν αγαθά αξίας 605,7 δισ. δολαρίων.

Ασάφειες

Η προστατευτική εμπορική πολιτική των ΗΠΑ εντείνει την αβεβαιότητα, καθώς παραμένουν ασαφή το τελικό ύψος των δασμών και η αντίδραση των υπόλοιπων χωρών. Ο βαθμός επαναφοράς και η ένταση του εμπορικού προστατευτισμού ενδέχεται να προκαλέσουν διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες και αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων, περιπλέκοντας και την άσκηση νομισματικής πολιτικής.