Τα ρεκόρ του Ηρωδείου

Σάββατο, 19 Ιουλίου, 2025

Ο Μανόλης Κορρές μιλάει για το Ηρώδειο, που θα κλείσει για μία τριετία

Αποτύπωση από την κατασκευή του Ηρωδείου (~165 μ.Χ.), σε μελέτη και σχεδίαση του Μανόλη Κορρέ. Στα δεξιά, η στοά του Ευμένους (180 π.Χ.) και μπροστά της χαμηλό αλλά ευρύχωρο υπόστεγο, εντός του οποίου ετοιμάζεται ένα από τα μεγάλα (μήκους 52 μ.) τοξωτά ζευκτά της στέγης του Ωδείου. [ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΟΡΡΕΣ]

Νικόλας Ζώης

Στη σύγχρονη ιστορία του, λειτουργεί εδώ και σχεδόν επτά δεκαετίες. Εχει φιλοξενήσει τα μεγαλύτερα διεθνή και εγχώρια καλλιτεχνικά ονόματα. Ποιο άλλο μνημείο μπορεί να καυχιέται για κάτι τέτοιο; Μόλις όμως ολοκληρωθούν και οι φετινές φθινοπωρινές εκδηλώσεις του, το περίφημο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού πρόκειται να κλείσει προκειμένου να γίνουν εργασίες αποκατάστασης και αναστήλωσης. Η διάρκειά τους, είχε πει σε συνέντευξή της η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, θα εξαρτηθεί από τα προβλήματα που θα αναδείξουν οι σχετικές μελέτες και «το βέβαιον είναι ότι χρειάζεται τουλάχιστον μία τριετία». Μιλάμε εξάλλου για ένα οικοδόμημα που όταν ανεγέρθηκε, το 160-169 μ.Χ., κατέρριψε μερικά κατασκευαστικά ρεκόρ της εποχής.

Στις απαρχές και στην πορεία του Ηρωδείου μάς ξεναγεί ο αρχιτέκτονας Μανόλης Κορρές, ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Το κτίριο οικοδομήθηκε με χρήματα που πρόσφερε ο Τιβέριος Κλαύδιος Αττικός Ηρώδης (περ. 101-178 μ.Χ.), εις μνήμην της συζύγου του, Ρήγιλλας. Με σημερινά δεδομένα, ο Ηρώδης ήταν ένας «δισεκατομμυριούχος», ικανός να δανείζει ακόμα και Ρωμαίους αυτοκράτορες, και το ωδείο του «μπορεί να θεωρηθεί το μεγαλύτερο του αρχαίου κόσμου, με 6.000 θέσεις», εκτιμά ο κ. Κορρές, ο οποίος διευκρινίζει ότι στο παρελθόν υπήρχαν εδώλια μέχρι και τον ημικυκλικό περιμετρικό τοίχο του κτίσματος. Τα υπόλοιπα μεγέθη είναι επίσης εντυπωσιακά: συνολικό πλάτος άνω των 90 μέτρων, εξωτερική διάμετρος του ημικυκλικού μέρους 82 μέτρα (η εσωτερική είναι σχεδόν 77 μέτρα), εσωτερικό ύψος περίπου 30 μέτρα, ύψος στέγης γύρω στα 15 μέτρα και διαστάσεις προσκηνίου (αυτού που σήμερα αποκαλούμε «σκηνή») 35 επί 8 μέτρα. «Από μακριά έβλεπε κανείς έναν όγκο ύψους 45 μέτρων, όσο μια οικοδομή της εποχής μας με 15 πατώματα. Υπήρξε το υψηλότερο κτίριο στη χώρα, μέχρι την ημέρα που στην Αθήνα χτίστηκε το Χίλτον», λέει ο κ. Κορρές.

Φωτ. Shutterstock

Το ότι διέθετε ξύλινη, ημικωνική στέγη είναι σχετικά γνωστό. Τα ειδικά χαρακτηριστικά της είναι λιγότερο διαδεδομένα. Οπως λ.χ. τα 20.000 κεραμίδια, τα ύψους 5 μ. και πλάτους 2,8 μ. παράθυρά της («από μέσα τους θα χωρούσε να περάσει ένα κόκκινο διώροφο λεωφορείο», σχολιάζει ο κ. καθηγητής), αλλά και η βαρύτατη, πολυτελής ξυλεία της, τα «φέροντα στοιχεία» της στέγης, που ήταν διαταγμένα σε τοξωτά δικτυώματα, ώστε να στηρίζουν τη στέγη χωρίς τη βοήθεια κάθετων στύλων που θα εμπόδιζαν την ορατότητα. «Εμοιαζαν με τις μεταλλικές τοξωτές γέφυρες του 20ού αιώνα», εξηγεί ο Μανόλης Κορρές. «Οι Ρωμαίοι είχαν την τεχνογνωσία της γεφυροποιίας με ξύλινα τόξα και μόνο χάρη σε αυτήν μπορούσαν να οργανώνουν μεγάλα οικοδομικά έργα και να κατασκευάσουν ένα στεγασμένο κτίριο σαν το Ηρώδειο μέσα σε μια εννεαετία, το οποίο ήταν χρόνος-ρεκόρ».

«Από μακριά έβλεπε κανείς έναν όγκο ύψους 45 μέτρων, όσο μια οικοδομή της εποχής μας με 15 πατώματα. Υπήρξε το υψηλότερο κτίριο στη χώρα, μέχρι την ημέ- ρα που στην Αθήνα χτίστηκε το Χίλτον».

Αυτό που βλέπουμε σήμερα, συνεχίζει ο καθηγητής, είναι ο λίθινος σκελετός του Ηρωδείου. Στην αρχαιότητα, οι επιφάνειές του ήταν καλυμμένες με άλλες, πολυτελέστερες, από πολύχρωμα μάρμαρα, ενώ τη διακόσμηση συμπλήρωναν αρχιτεκτονικές δημιουργίες και γλυπτά, όπως ναΐσκοι, αγάλματα, μικρά επιστύλια με αετώματα κ.ά. Το κοινό περνούσε στο εσωτερικό του ωδείου από τέσσερις εισόδους και αφού καθόταν στα εδώλια, αντίκριζε στο προσκήνιο μια αυλαία ύψους τεσσάρων μέτρων, η οποία καταβιβαζόταν μηχανικά στο υπόγειο ώστε να αρχίσει η παράσταση. Στο εξωτερικό, οι θεατές μπορούσαν να σταθούν στο περιστύλιο που βρισκόταν στο σημερινό προαύλιο ή και στην προγενέστερη Στοά του Ευμένους, που συνέδεε το Ηρώδειο με το επίσης αρχαιότερο Ωδείο του Περικλέους, πλησίον του Θεάτρου του Διονύσου στα ανατολικά. «Με λίγα λόγια», σημειώνει ο κ. Κορρές, «αυτή ήταν η εικόνα μιας παράταξης κτιρίων τα οποία αποτελούσαν το πνευματικό κέντρο της Αθήνας».

Κάηκε το 267 μ.Χ. από επιδρομή της φυλής των Ερούλων. Μετατράπηκε σε οχύρωμα και έμεινε έτσι για πολλούς αιώνες. Τον 19ο αιώνα, όταν άρχισαν οι ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας, η επίχωση –το μπάζωμα– στο εσωτερικό του έφτανε 12 μέτρα πάνω από την ορχήστρα – ο κ. Κορρές αναφέρει ότι όχι μόνο δεν φαίνονταν τα μαρμάρινα καθίσματα, αλλά υπήρχε και ένα μικρό λιβάδι, μαζί με ένα πηγάδι, όπου πότιζαν τα άλογα. Ο καθηγητής γνωρίζει τις ανασκαφές που ακολούθησαν, αναφέρει τις πρώτες προπολεμικές παραστάσεις που φιλοξενήθηκαν, κυρίως όμως μνημονεύει όλους τους αρχαιολόγους και τους αρχιτέκτονες που συνέβαλαν στη μεγάλη αναστήλωση του Ηρωδείου από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 κι έπειτα.

Ποιες είναι οι προκλήσεις των επικείμενων εργασιών; «Εχουν περάσει 60 χρόνια από την τελευταία σπουδαία αναστηλωτική επέμβαση και στο μεταξύ το κτίριο χρησιμοποιείται εντατικά. Τα καθίσματά του είναι μαρμάρινα, αλλά όχι αιώνια. Πολλά ακόμη εκκρεμούν, όπως η αναστήλωση και η στερέωση των τοίχων, οι οροφές των διαδρόμων, η τακτοποίηση των φωτιστικών και ηχητικών συστημάτων… Το μνημείο πρέπει να προστατευθεί. Είναι ένα κεφάλαιο που όχι μόνο πρέπει να μείνει ακέραιο, αλλά και να αναβαθμιστεί», αποκρίνεται ο Μανόλης Κορρές. Θα χρειαστούν άραγε και νέοι χώροι επισκεπτών, όπως αναψυκτήρια; «Θα ήμουν προφανώς ενάντιος με κάτι τέτοιο», καταλήγει. «Το Ηρώδειο είναι ένα μνημείο που μας φιλοξενεί. Αυτό πρέπει να θέτει όρους σε εμάς, όχι εμείς σε εκείνο».

TO BHMA