Κλάους Σβαμπ: Η εκκωφαντική πτώση του βασιλιά του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ

 Πέμπτη, 15 Μαΐου, 2025

Το απειλητικό μέιλ που γύρισε μπούμερανγκ και οι καταγγελίες για κακομεταχείριση των γυναικών και των μαύρων που εργάζονταν στον Οργανισμό

Για δεκαετίες ο Κλάους Σβαμπ κυβερνούσε το Νταβός σαν βασιλιάς. Αυτή η βασιλεία έλαβε τέλος όταν, ένα απόγευμα Παρασκευής, πάτησε «αποστολή» σε ένα email προς τους διαχειριστές του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.

Ο Σβαμπ φαινόταν να κατευθύνεται προς μια αξιοπρεπή έξοδο από τον Οργανισμό που ίδρυσε πριν από περισσότερο από μισό αιώνα. Μια έρευνα όμως του 2024 από την εφημερίδα «The Wall Street Journal» έφερε στο φως στοιχεία για μια τοξική κουλτούρα στο Φόρουμ για τις γυναίκες και τους μαύρους υπαλλήλους. Την Παρασκευή 18 Απριλίου η ελεγκτική επιτροπή των διαχειριστών πρότεινε το άνοιγμα έρευνας για ένα νέο κύμα καταγγελιών από πληροφοριοδότες κατά του Σβαμπ και της συζύγου του, Χίλντε.

Εξοργισμένος ο Κλάους Σβαμπ έστειλε ένα μήνυμα δύο παραγράφων στην ελεγκτική επιτροπή του διοικητικού συμβουλίου, απειλώντας τους διαχειριστές με έρευνα για το πώς ασκούν τα καθήκοντά τους και κατηγορώντας τους ότι θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον του οργανισμού.

«Έχετε τη δυνατότητα να αποσύρετε τη σημείωσή σας προς το συμβούλιο εντός των επόμενων 24 ωρών, με την οποία θέσατε υπό αμφισβήτηση τη φήμη μου», ανέφερε το email του. «Για να διευκολύνετε μια τέτοια κίνηση, μπορείτε να αναφερθείτε στο γεγονός ότι θα καταθέσω μήνυση. Με εκτίμηση, Κλάους» υπέγραφε.

Το email στόχευε στο να αποτρέψει τους διαχειριστές από το να απαντήσουν επίσημα στις κατηγορίες ότι οι Σβαμπ για χρόνια έμπλεκαν τα προσωπικά τους οικονομικά με τα οικονομικά του πλούσιου μη κερδοσκοπικού οργανισμού. Αντί αυτού, το σχέδιο γύρισε μπούμερανγκ για τον 87χρονο ιδρυτή του Φόρουμ.

Για δεκαετίες ο Κλάους Σβαμπ επέλεγε προσωπικά τα στελέχη του Φόρουμ και απέλυε υπαλλήλους που τον αμφισβητούσαν. Ο ίδιος όριζε μέλη βασιλικών οικογενειών, πολιτικούς και διευθύνοντες συμβούλους στο διοικητικό συμβούλιο του Φόρουμ. Η σύζυγός του είχε ελευθερία κινήσεων ως επικεφαλής ενός ιδρύματος συνδεδεμένου με το Φόρουμ και ως η πιο προβεβλημένη εθελόντρια του οργανισμού.

Σε πόλεμο με το δημιούργημά του

Ο ιδρυτής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ βρίσκεται πλέον σε σύγκρουση με τον ίδιο τον οργανισμό που ίδρυσε και καθοδήγησε με σιδηρά πυγμή επί δεκαετίες. Ο Σβαμπ έχει λάβει εντολή από τους νομικούς του Φόρουμ να μην καταστρέψει κανένα email, οικονομικό έγγραφο ή άλλο αρχείο, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν την κατάσταση. Παράλληλα, του έχει απαγορευθεί οποιαδήποτε επαφή με το προσωπικό ή χρήση των συστημάτων του οργανισμού.

Ο Σβαμπ και η σύζυγός του, Χίλντε, αρνούνται όλες τις καταγγελίες που περιέχονται στην επιστολή του πληροφοριοδότη. «Εκτιμούμε ότι η επιτροπή ελέγχου και κινδύνου και το διοικητικό συμβούλιο του WEF αντέδρασαν υπερβολικά, και μάλιστα χωρίς προηγούμενη εις βάθος συζήτηση για την εντολή της νέας έρευνας», δήλωσε ο ίδιος. Σε ανακοίνωσή του, ο Σβαμπ ανέφερε: «Η σύζυγός μου Χίλντε και εγώ αφιερώσαμε τα τελευταία 55 χρόνια στην υπηρεσία του δημοσίου συμφέροντος, τηρώντας πάντα τα υψηλότερα επαγγελματικά, οικονομικά και ηθικά πρότυπα».

Το Φόρουμ από την πλευρά του ανακοίνωσε ομόφωνη απόφαση του διοικητικού συμβουλίου για ανεξάρτητη έρευνα σχετικά με τις καταγγελίες, απόφαση που έχει εγκριθεί και από τις ελβετικές ρυθμιστικές αρχές. «Η διαδικασία θα πραγματοποιηθεί διεξοδικά, με επιμέλεια και στον κατάλληλο χρόνο», ανέφερε σε ανακοίνωση, προσθέτοντας ότι οι εξελίξεις δεν επηρεάζουν «την ακλόνητη δέσμευση του WEF στην αποστολή και τις αξίες του», συμπεριλαμβανομένων των επερχόμενων εκδηλώσεων στην Τιαντζίν της Κίνας και στο Σαν Φρανσίσκο.

Σκιά αβεβαιότητας και μάχη επιρροής

Η ρήξη έχει προκαλέσει αναστάτωση εντός του οργανισμού, ο οποίος ετησίως βγάζει περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια, κυρίως από εταιρικές συνδρομές. Τράπεζες, συμβουλευτικές εταιρείες και τεχνολογικοί κολοσσοί επενδύουν σταθερά εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια κάθε χρόνο, χρηματοδοτώντας τις ετήσιες συνόδους στο Νταβός και άλλες εκδηλώσεις.

Για στελέχη της παγκόσμιας ελίτ, πέντε ημέρες στο Νταβός ισοδυναμούν με εβδομάδες ταξιδιών. Οι σημαντικότερες συμφωνίες κλείνονται σε ιδιωτικές σουίτες, μακριά από τα βλέμματα δημοσιογράφων και απλών συμμετεχόντων. Η πρόσβαση σε ξενοδοχεία, εστιατόρια και βραδινές εκδηλώσεις ρυθμίζεται με έγχρωμα καρτελάκια, ενισχύοντας μια ιεραρχία που κρατάει την ελίτ… εθισμένη.

Το ρεπορτάζ βασίζεται σε συνεντεύξεις με ανώτερα στελέχη του Φόρουμ, νυν και πρώην υπαλλήλους και άτομα με γνώση των εσωτερικών λειτουργιών, καθώς και σε εσωτερικά έγγραφα που εξετάστηκαν από την Wall Street Journal.

Δράμα διαδοχής και προσωπικές συγκρούσεις

Η περίφημη ετήσια σύνοδος ισχύος μετέτρεψε το γραφικό ελβετικό χωριό του Νταβός σε παγκόσμιο brand, χαρίζοντας στο Φόρουμ τεράστιο πλούτο σε ακίνητα και αποθεματικά. Ο Σβαμπ, πάντα παρών, συντόνιζε τις δημόσιες και ιδιωτικές συνεδριάσεις, εκφράζοντας απόψεις για την παγκοσμιοποίηση, την τεχνολογία και τη γεωπολιτική.

Το διοικητικό συμβούλιο του WEF απαρτίζεται από περίπου 30 επιφανή πρόσωπα, όπως ο CEO της BlackRock Λάρι Φινκ, ο βιολοντσελίστας Γιο-Γιο Μα, ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ και η βασίλισσα της Ιορδανίας. Ήδη από τον Ιανουάριο του 2024, ένα αυξανόμενο μπλοκ διαχειριστών συζητούσε ανεπίσημα πώς να πείσουν τον ιδρυτή να δρομολογήσει τη διαδοχή του.

Οι εντάσεις με τον υπαρχηγό του, Μπόργκε Μπρέντε, πρώην ΥΠΕΞ της Νορβηγίας, ήταν όλο και πιο συχνές. Ο Σβαμπ επέμενε να ελέγχει μέχρι και τις καθημερινές προσλήψεις και στρατηγικές προσέλκυσης νεότερου κοινού. Οι διαχειριστές στράφηκαν σε παλιό φίλο του Σβαμπ, τον πρώην CEO της Nestlé Πέτερ Μπράμπεκ-Λετμάθ, για να μεσολαβήσει, χωρίς αποτέλεσμα.

Ο Σβαμπ δήλωνε πως μόνο ο ίδιος θα αποφασίσει πότε θα αποσυρθεί και ότι η επιρροή του θα συνεχιστεί. Το καταστατικό του Φόρουμ τού επιτρέπει να ορίσει τον διάδοχό του και προβλέπει πως ο ίδιος ή ένα μέλος της οικογένειάς του θα έχει πάντα θέση στο συμβούλιο.

Το πλήγμα και η αντίδραση

Τα σχέδιά του ανατράπηκαν όταν η Wall Street Journal ήρθε σε επαφή με το Φόρουμ για την κουλτούρα στον χώρο εργασίας. Τον Μάιο του 2024, ο Σβαμπ ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί από εκτελεστικός πρόεδρος για να αναλάβει μη εκτελεστικό ρόλο. Παράλληλα, έστειλε επιστολές στον εκδότη της εφημερίδας κατηγορώντας τους ρεπόρτερ ότι βασίζονται σε «δυσαρεστημένους πρώην υπαλλήλους».

Ωστόσο, το άρθρο της 29ης Ιουνίου του 2024 περιλάμβανε μαρτυρίες δεκάδων υπαλλήλων και ανέφερε πως ο Σβαμπ προΐστατο ενός εχθρικού προς γυναίκες και μαύρους εργαζόμενους περιβάλλοντος, με περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, φυλετικών διακρίσεων και διακρίσεων λόγω εγκυμοσύνης.

Το Φόρουμ απάντησε με δελτίο Τύπου διαψεύδοντας τα δημοσιεύματα και απειλώντας με αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση. Εταιρικοί συνεργάτες όπως η Pfizer και η Mastercard ζήτησαν εξηγήσεις. Το Δ.Σ. ανέθεσε την εποπτεία της απάντησης σε επιτροπή με επικεφαλής τον CEO της AXA Τόμας Μπούμπερλ, και μέλη την Julie Sweet της Accenture και τον David Rubenstein της Carlyle. Την έρευνα ανέλαβαν οι νομικές εταιρείες Covington & Burling (ΗΠΑ) και Homburger (Ελβετία), υπό την ηγεσία του πρώην Υπουργού Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, Έρικ Χόλντερ.

Για κάποιους διαχειριστές και ανώτατα στελέχη, οι κινήσεις του Σβαμπ έμοιαζαν με απελπισμένη προσπάθεια διατήρησης ελέγχου. Σύμφωνα με συνομιλίες εντός του Φόρουμ, ο ίδιος είχε τάση να υπερβάλλει τον ρόλο του στην πτώση του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική.

Το βρετανικό ΥΠΕΞ, στην ανακοίνωσή του για την απονομή ιπποτικής διάκρισης στον Σβαμπ το 2006, δεν κάνει αναφορά στο απαρτχάιντ. Αντιθέτως, αναγνωρίζει τη συμβολή του «στην προστασία του περιβάλλοντος και στη μείωση της φτώχειας μέσω βιώσιμης ανάπτυξης».

Το προσωπικό του αφήγημα

Παρά τις αντιδράσεις, ο Σβαμπ υπερασπίστηκε δημόσια την παρακαταθήκη του. Σε email του τον Αύγουστο του 2024 προς τους διαχειριστές έγραφε: «Θα μπορούσα να έχω δημιουργήσει το Φόρουμ ως εμπορική επιχείρηση, αφού ανέλαβα όλο το επιχειρηματικό και οικονομικό ρίσκο. Τώρα πιθανόν θα με αποκαλούσαν αυτοδημιούργητο δισεκατομμυριούχο».

Σε μήνυμα τον Νοέμβριο του 2024 ανέφερε: «Όσον αφορά τον ρατσισμό, ειδικά κατά των Αφρικανών, απλώς θέλω να σημειώσω ότι τιμήθηκα με τον τίτλο του KCMG από τη βασίλισσα Ελισάβετ κυρίως για τις προσπάθειές μου να ξεπεραστεί το απαρτχάιντ».

«Πρέπει να φύγει»

Σε τηλεδιάσκεψη με τους διαχειριστές του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ τον Μάρτιο, ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας των ΗΠΑ, Έρικ Χόλντερ, πρότεινε αλλαγές προσώπων μετά από εσωτερική έρευνα. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην απομάκρυνση του Ολιβιέ Σβαμπ, γιου του ιδρυτή Κλάους Σβαμπ.

«Πρέπει να φύγει», ανέφερε χαρακτηριστικά, επικαλούμενος στοιχεία ότι ο Ολιβιέ απέκρυψε σοβαρό περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης από υφιστάμενό του και παραπλάνησε τους ερευνητές ως προς την πρότερη γνώση του για την υπόθεση, στοιχεία που είχαν παρουσιαστεί και σε άρθρο της Wall Street Journal το 2024.

Οι εκπρόσωποι της νομικής εταιρείας Covington, ανάμεσά τους και ο Χόλντερ, δεν ανταποκρίθηκαν σε αιτήματα για σχολιασμό.

Η αντίδραση του Κλάους Σβαμπ ήταν έντονη. Η κόρη του, Νικόλ Σβαμπ, είχε ήδη αποχωρήσει από τον Οργανισμό τον Δεκέμβριο. Ο ίδιος διαφώνησε με την πρόθεση αποπομπής του γιου του και, σύμφωνα με πληροφορίες, απείλησε με αντίποινα. Εκπρόσωπος της οικογένειας υποστήριξε ότι ο Σβαμπ δεν συμμετείχε στις σχετικές συζητήσεις, αλλά είχε προειδοποιήσει πως θα παραιτηθεί εάν στο τελικό πόρισμα της Covington κατονομάζονταν ο γιος του και δύο στενοί του συνεργάτες.

Τελικά, οι διαχειριστές κατέληξαν σε συμβιβασμό: ο Ολιβιέ Σβαμπ θα παραιτούνταν αντί να αποπεμφθεί. Μέσω του εκπροσώπου του, δήλωσε ότι απέλυσε τον υπάλληλο μόλις το 2018 έλαβε επιβεβαιωμένα στοιχεία για την ανάρμοστη συμπεριφορά του, καθώς μέχρι τότε επρόκειτο για φήμες.

Κατά την εβδομάδα της 24ης Μαρτίου, ο Μπόρχε Μπρέντε, πρόεδρος του Φόρουμ, επιχείρησε επανειλημμένα να συναντήσει τον Σβαμπ ώστε να του παρουσιάσει το νέο οργανωτικό σχέδιο, όμως εκείνος επικαλέστηκε κωλύματα. Στις 27 Μαρτίου, ο Μπρέντε έστειλε ενημερωτικό σημείωμα 3.700 λέξεων, το οποίο περιλάμβανε ριζικές αλλαγές στη διοικητική δομή, αποχωρήσεις και νέους διορισμούς.

Το υπόμνημα, το οποίο κοινοποιήθηκε στον Σβαμπ και σε άλλα στελέχη, περιλάμβανε την αποχώρηση του Ολιβιέ καθώς και την υποβάθμιση δύο στενών συνεργατών του, της Σαντία Ζαχίντι και του Τζέρεμι Τζέργκενς. Η αντίδραση του Σβαμπ ήταν εκρηκτική. Θεώρησε ότι προωθήθηκαν στελέχη χωρίς επαρκή εμπειρία και κατήγγειλε στον τότε αντιπρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου, Πέτερ Μπράμπεκ-Λετμάθε, πως οι αποφάσεις ελήφθησαν ερήμην του. Ο Μπράμπεκ-Λετμάθε ήταν ανυποχώρητος και του συνέστησε να αποχωρήσει.

Η υπεράσπιση του γιου του και η άρνηση να αποδεχθεί τα πορίσματα της ανεξάρτητης έρευνας εξόργισαν αρκετά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου. Στις 2 Απριλίου, ο Κλάους Σβαμπ ανακοίνωσε πως προτίθεται να παραιτηθεί από την προεδρία. Το Φόρουμ δήλωσε πως θα ξεκινήσει διαδικασία διαδοχής με ορίζοντα ολοκλήρωσης τον Ιανουάριο του 2027.

Οι πληροφοριοδότες

Λίγες ημέρες αργότερα, τα μέλη του Δ.Σ. έλαβαν ανώνυμη επιστολή που φέρεται να είχε συνταχθεί «εκ μέρους νυν και πρώην υπαλλήλων». Σε αυτήν καταγγέλλονταν 11 διαφορετικά ζητήματα, περιλαμβανομένης της κακής χρήσης πόρων του Φόρουμ, ακατάλληλων σχολίων του Κλάους Σβαμπ προς γυναίκες εργαζόμενες, της διαχείρισης της υπόθεσης παρενόχλησης από τον Ολιβιέ Σβαμπ, καθώς και ευρύτερων προβλημάτων διοικητικής διακυβέρνησης.

Ξεχωριστή αναφορά γινόταν στη σκανδαλώδη δαπάνη 50 εκατ. δολαρίων για την αγορά και ανακαίνιση της πολυτελούς βίλας Villa Mundi, δίπλα στα κεντρικά του Φόρουμ στη Γενεύη. Το έργο φέρεται να διαχειρίστηκε προσωπικά η σύζυγός του, Χίλντε Σβαμπ, η οποία είχε και τον τελικό λόγο ως προς τη χρήση της από τους υπαλλήλους, περιορίζοντας την πρόσβαση σε ολόκληρο όροφο «αποκλειστικά για την οικογένεια».

Στις 18 Απριλίου, Μεγάλη Παρασκευή, η Ελεγκτική Επιτροπή υπό την προεδρία του διευθύνοντος συμβούλου της AXA, Τόμας Μπούμπερλ, ενημέρωσε το Δ.Σ. για την πρόθεση να ανοίξει νέα έρευνα με βάση τις καταγγελίες της επιστολής. Ο Σβαμπ αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες, επανέλαβε ότι δεν στοιχειοθετήθηκαν κατηγορίες εις βάρος του στην προηγούμενη έρευνα της Covington και χαρακτήρισε την επαναφορά του θέματος «απαράδεκτη». Ο Μπούμπερλ του απάντησε ότι αν δεν έχει τίποτα να φοβηθεί, δεν πρέπει να έχει πρόβλημα με τη νέα έρευνα.

Λίγο αργότερα, ο Σβαμπ έστειλε απειλητικό email στην Ελεγκτική Επιτροπή, το οποίο εκείνη προώθησε στο Δ.Σ. Ο Μπράμπεκ-Λετμάθε τον κάλεσε για μια δύσκολη συζήτηση. Ο Σβαμπ προσπάθησε να δικαιολογηθεί, ωστόσο ο αντιπρόεδρος δεν πείστηκε.

Η επίσημη παραίτηση

Το βράδυ του Σαββάτου, ο Σβαμπ υπέβαλε επίσημα την παραίτησή του μέσω email, δηλώνοντας πως η κληρονομιά του «είναι πλέον αδιαμφισβήτητη και δεν απαιτεί περαιτέρω επιβεβαίωση». Επικαλέστηκε περισσότερα από 20 τιμητικά διδακτορικά και καθηγητικές θέσεις, καθώς και εθνικές διακρίσεις από διάφορες χώρες για την προσφορά του στην οικονομική ανάπτυξη, τη συμφιλίωση και την αποφυγή πολεμικών συρράξεων.

Την Κυριακή του Πάσχα πραγματοποιήθηκε έκτακτη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου διάρκειας δύο ωρών. Αν και ορισμένα μέλη εξέφρασαν τη στήριξή τους στον Σβαμπ, το σύνολο των διαχειριστών συμφώνησε στην ανάγκη διεξαγωγής ανεξάρτητης έρευνας. Την ίδια στιγμή, νομικοί σύμβουλοι τόνιζαν την ανάγκη να κινηθούν άμεσα, καθώς υπήρχαν ανησυχίες για πιθανή καταστροφή αποδεικτικών στοιχείων.

Στις 21 Απριλίου, το Φόρουμ ανακοίνωσε επίσημα ότι ο Κλάους Σβαμπ αποχωρεί από την προεδρία με άμεση ισχύ.

Ο εκπρόσωπος της οικογένειας δήλωσε πως ο Σβαμπ δεν είχε πρόθεση να απειλήσει το Δ.Σ. με το επίμαχο email και πως έχει ήδη υποβάλει μήνυση κατά του ανώνυμου συντάκτη της επιστολής καταγγελίας στη δικαιοσύνη της Ελβετίας. Οι διαχειριστές, πολλοί εκ των οποίων διατηρούν μακροχρόνια παρουσία στο Δ.Σ., καλούνται πλέον να αντιμετωπίσουν τη δημόσια αμφισβήτηση για τον τρόπο με τον οποίο επόπτευαν τη λειτουργία του Φόρουμ.

TO BHMA