Τι είναι οι σπάνιες γαίες και γιατί ο Τραμπ τις διεκδικεί από την Ουκρανία;

Τετάρτη, 26 Φεβρουαρίου, 2025

Τι είναι, πού εντοπίζονται, σε τι χρησιμοποιούνται και ποια είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διεμήνυσε στην Ουκρανία πως επιθυμεί πρόσβαση στα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της με αντάλλαγμα τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας για την εξελισσόμενη αντεπίθεση απέναντι στη Ρωσία. 

Οι σπάνιες γαίες, με τις οποίες ο πρόεδρος Τραμπ φιλοδοξεί να ανταλλάξει με βοήθεια προς την Ουκρανία, είναι στρατηγικά μέταλλα για την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, απαραίτητα στις βιομηχανίες υπολογιστών, μπαταριών και ενεργειακών τεχνολογιών αιχμής. 

Τραμπ: Θέλουμε η Ουκρανία να προμηθεύει τις ΗΠΑ με σπάνιες γαίες

Σύμφωνα με τον Guardian, αν και η αξίωση αυτή αναδεικνύει τη συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ στον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν ήταν εντελώς απροσδόκητη. Εδώ και καιρό, τόσο οι ΗΠΑ και άλλες χώρες της Δύσης εποφθαλμιούν τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας. 

Η Ουκρανία διαθέτει σημαντικά αποθέματα τιτανίου, λιθίου, γραφίτη και ουρανίου, πολλά από τα οποία βρίσκονται όμως σε περιοχές στα ανατολικά της χώρας οι οποίες πλέον ελέγχονται από τις ρωσικές δυνάμεις.

Τι είναι οι σπάνιες γαίες; 

Με ονομασίες όπως «δυσπρόσιο», «νεοδύμιο», «ευρώπιο» και «δημήτριο», οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 βαρέων μετάλλων που αφθονούν στον φλοιό της Γης σε όλο τον κόσμο.

Παρότι δεν σπανίζουν ως φυσικά ορυκτά, εντοπίζονται σε χαμηλές και διάσπαρτες συγκεντρώσεις, που καθιστούν την εξόρυξή τους δύσκολη και περιβαλλοντικά επιβλαβή.

Σύμφωνα με εκτίμηση του 2024 από τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, υπάρχουν κοιτάσματα 110 εκατ. τόνων σπάνιων γαιών σε όλο τον κόσμο, εκ των οποίων τα 44 εκατ. στην Κίνα, τη μεγαλύτερη εξορυκτική δύναμη στον πλανήτη. 

Κρεμλίνο εναντίον Τραμπ για τα ορυκτά της Ουκρανίας

Συγκεντρώσεις 22 εκατ. τόνων εκτιμάται πως διαθέτει η Βραζιλία, 21 εκατ. το Βιετνάμ, 10 εκατ. η Ρωσία και 7 εκατ. η Ινδία. 

Ομως, η εξόρυξη των μετάλλων απαιτεί τη χρήση βαρέων χημικών ουσιών που καταλήγουν σε τεράστιες ποσότητες τοξικών αποβλήτων και έχουν προκαλέσει αρκετές περιβαλλοντικές καταστροφές, καθιστώντας πολλές χώρες επιφυλακτικές στην ανάληψη του σημαντικού κόστους παραγωγής. 

Χρησιμοποιούνται σε:

·         Ηλεκτρονικές συσκευές (κινητά, υπολογιστές)

·         Μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων

·         Ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες

·         Στρατιωτικές εφαρμογές (ραντάρ, πυραυλικά συστήματα)

Γιατί τις θέλει ο Τραμπ;

Καθεμία από τις 17 σπάνιες γαίες χρησιμοποιείται στη βιομηχανία και απαντάται σε μια μεγάλη γκάμα προϊόντων της καθημερινότητας και της τεχνολογίας αιχμής – από λαμπτήρες μέχρι τηλεκατευθυνόμενους πυραύλους.

Το ευρώπιο, για παράδειγμα, είναι βασικό για την κατασκευή τηλεοπτικών οθονών· το δημήτριο χρησιμοποιείται για το στίλβωμα του γυαλιού και τη διύλιση πετρελαίου· το λανθάνιο συμβάλλει στη λειτουργία των καταλυτών των αυτοκινήτων· το νεοδύμιο και το δυσπρόσιο επιτρέπουν την κατασκευή σχεδόν μόνιμων, εξαιρετικά ισχυρών μαγνητών που απαιτούν ελάχιστη συντήρηση – καθιστώντας βιώσιμη την τοποθέτηση ωκεάνιων ανεμογεννητριών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας

Το μπρα ντε φερ για τις σπάνιες γαίες

Ολα έχουν μοναδικές ιδιότητες που είτε είναι σχεδόν αναντικατάστατες είτε υποκαθιστώνται μόνο με διεργασίες απαγορευτικού κόστους. 

Και καθώς η Κίνα ελέγχει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής, οι ΗΠΑ αναζητούν εναλλακτικές πηγές προμήθειας.

Από πού προέρχεται ο κύριος όγκος των σπάνιων γαιών; 

Για δεκαετίες, η Κίνα αξιοποιούσε στο έπακρο τα αποθέματα σπάνιων γαιών επενδύοντας μαζικά σε επιχειρήσεις διύλισης – συχνά χωρίς τα αυστηρά περιβαλλοντικά πρωτόκολλα που προϋποτίθενται στις δυτικές χώρες.

Η Κίνα έχει επίσης καταθέσει τεράστιο αριθμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για την παραγωγή σπάνιων γαιών, γεγονός που αποτελεί εμπόδιο για τις εταιρείες άλλων χωρών που προσβλέπουν σε επεξεργασία μεγάλης κλίμακας.

Ως αποτέλεσμα, ενώ οι σπάνιες γαίες υπάρχουν σε αφθονία και σε άλλα μέρη πλην Κίνας, για πολλές εταιρείες η αποστολή των μεταλλευμάτων για διύλιση στην Κίνα είναι η φθηνότερη και πιο εύκολη λύση, κάτι ωστόσο που ενισχύει περαιτέρω το μονοπώλιο και την παγκόσμια εξάρτηση. 

Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση εξασφαλίζουν τις προμήθειές τους κυρίως από την Κίνα, ωστόσο, αμφότερες προσπαθούν να ενισχύσουν τη δική τους παραγωγή και να ανακυκλώνουν καλύτερα ό,τι χρησιμοποιούν, ώστε να μειώσουν την εξάρτηση από το Πεκίνο.

Στο αποκορύφωμα της εμπορικής διένεξης μεταξύ ΗΠΑ – Κίνας, το 2019, τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης πρότειναν τη μείωση των εξαγωγών σπάνιων γαιών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες ως αντίμετρο στις αμερικανικές κυρώσεις. 

Σε τι διαφέρουν από τα «κρίσιμα μεταλλεύματα» 

Οι σπάνιες γαίες συγκαταλέγονται μεταξύ των στοιχείων που χαρακτηρίζονται ως κρίσιμα ορυκτά στις ΗΠΑ. 

Η Ελλάδα στο κυνήγι των σπάνιων ορυκτών – Οι έρευνες και οι επενδύσεις

Μεταξύ των μέτρων που ανακοίνωσε το Πεκίνο ως απάντηση στην εφαρμογή αμερικανικών δασμών σε κινεζικά προϊόντα είναι οι έλεγχοι των εξαγωγών ορισμένων κρίσιμων ορυκτών – αν και κανένα από αυτά δεν είναι σπάνιες γαίες.

Το υπουργείο Εμπορίου και η Τελωνειακή Διοίκηση της Κίνας δήλωσαν ότι η χώρα επιβάλλει ελέγχους στις εξαγωγές βολφραμίου, τελλουρίου, βισμουθίου, μολυβδαινίου και ίνδιου για τη «διασφάλιση των συμφερόντων εθνικής ασφάλειας».

Το βολφράμιο, το τελλούριο, το βισμούθιο και το ίνδιο χαρακτηρίζονται ως κρίσιμα ορυκτά από το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ – υλικά δηλαδή που είναι απαραίτητα για τις προηγμένες τεχνολογίες, την καθαρή ενέργεια και την εθνική ασφάλεια.

Πηγή: Guardian