ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΥΚΑ, ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ
ΣΤΟ Γ¨ ΚΥΚΛΟ ΣΥΜΠΟΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ
ΠΕΜΠΤΗ, 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011-ΖΑΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ-ΑΘΗΝΑ
ΗΘΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
1. Η επιχειρηματικότητα ως έννοια γένους, ενορχηστρώνει το οικονομικό περιβάλλον του κοινωνικού βίου, άνευ της οποίας δεν είναι νοητή η πρόοδος και η ευημερία εθνών και πολιτών. Με αυτή την εννοιολογική διάσταση, η επιχειρηματικότητα εκδηλώνεται με τον ανταγωνισμό των οικονομικών πρωτοβουλιών των εταιρειών, ο οποίος αποφέρει κέρδη, που μέρος τους αναδιανέμονται μέσω της φορολογίας στα κράτη και τελικώς στους πολίτες προς δημιουργία υποδομών και κατάκτηση του εκάστοτε αναπτυξιακού ζητούμενου. Η επιχειρηματικότητα ως έννοια είδους ταυτίζεται με το ατομικό δικαίωμα της ελεύθερης συμμετοχής στην οικονομική ζωή της χώρας, κατά το άρθρο 5 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα και τα χρηστά ήθη. Παράλληλα, όπως προκύπτει με σαφήνεια από το άρθρο 106 του Συντάγματος, για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος, το κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Προς το σκοπό τούτο, λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου και οριοθετεί με αυξημένη τυπική ισχύ την άσκηση της ιδιωτικής οικονομικής πρωτοβουλίας, στην απαγορευτική διακινδύνευση ή βλάβη της ελευθερίας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή της εθνικής οικονομίας.
Η επιχειρηματικότητα θεσμοθετείται επίσης στα πλαίσια της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 54), όπου ως εταιρείες νοούνται οι εταιρείες αστικού ή εμπορικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των συνεταιρισμών και των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, με εξαίρεση εκείνων που δεν επιδιώκουν κερδοσκοπικό σκοπό και εφόσον έχουν την καταστατική τους έδρα, την κεντρική τους διοίκηση ή την κύρια εγκατάστασή τους εντός της Ένωσης, εξομοιώνονται προς τα φυσικά πρόσωπα που είναι υπήκοοι των κρατών μελών. Η ως άνω επιχειρηματικότητα οφείλει να είναι σύννομη, δηλαδή να ασκείται με βάση τους προσήκοντες κανόνες του ανταγωνισμού και με αρνητικό πρόσημο να μην εκφυλίζεται στην επώδυνη μάστιγα της Διαφθοράς. Οι δυο αυτές συνιστώσες συγκαθορίζουν το ηθικό πεδίο της επιχειρηματικότητας και αποτρεπτικά ρυθμίζουν την επιτρεπτή έκταση της λειτουργίας της.
2. Στο πρώτο επίπεδο, προβλέπουν σχετικά οι κοινοί εφαρμοστέοι κανόνες επί των επιχειρήσεων των άρθρων 101 επ. της ισχύουσας Συνθήκης της Λισαβόνα, σύμφωνα με τους οποίους είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά και απαγορεύονται όλες οι συμφωνίες μεταξύ των επιχειρήσεων, όλες οι αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και κάθε εναρμονισμένη πρακτική, που δύναται να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ των κρατών-μελών και που έχουν ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή την νόθευση του ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς και ιδίως εκείνες οι οποίες συνίστανται: α) στον άμεσο ή έμμεσο καθορισμό των τιμών αγοράς ή πωλήσεως ή άλλων όρων συναλλαγής β) περιορισμό ή στον έλεγχο της παραγωγής, της διαθέσεως, της τεχνολογικής αναπτύξεως ή των επενδύσεων, γ) στην κατανομή των αγορών ή των πηγών εφοδιασμού, δ) στην εφαρμογή ανίσων όρων επί ισοδυνάμων παροχών έναντι των εμπορικών συναλλασσομένων με αποτέλεσμα να περιέρχονται αυτοί σε μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό και ε) στην εξάρτηση της συνάψεως συμβάσεων από την αποδοχή, εκ μέρους των συναλλασσομένων, προσθέτων παροχών που εκ φύσεως ή σύμφωνα με τις εμπορικές συνήθειες δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών. Οι εν λόγω απαγορευόμενες συμφωνίες ή αποφάσεις είναι αυτοδικαίως άκυρες, αφού προωθούν την επιχειρηματική ανηθικότητα. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά και απαγορεύεται κατά το μέτρο που δύναται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ κρατών –μελών, η καταχρηστική εκμετάλλευση από την μία ή περισσότερες επιχειρήσεις της δεσπόζουσας θέσης τους εντός της εσωτερικής αγοράς ή σημαντικού τμήματός της. Επιπλέον, κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται με οποιαδήποτε μορφή ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό δια της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ των κρατών-μελών συναλλαγές, εκτός αν πρόκειται για ενισχύσεις κοινωνικού χαρακτήρα προς μεμονωμένους καταναλωτές ή για ενισχύσεις για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή άλλα έκτακτα γεγονότα. Όπως γίνεται αντιληπτό, αμετάθετη μέριμνα των Ενωσιακών οικονομικών συμφερόντων, αποτελεί η αποσαφήνιση των δεοντολογικών κανόνων του υγιούς ανταγωνισμού και η καθίδρυση της θεσμικής παραδεκτής επιχειρηματικής ηθικής. Στην αντίθετη περίπτωση, υπονομεύεται το σταθερό πλαίσιο της διεθνούς οικονομίας και ναρκοθετείται συνάμα το ενωσιακό οικοδόμημα των επιτρεπτικών προταγμάτων της ελεύθερης οικονομίας, ιδίως στις επισφαλείς συνθήκες της άναρχης παγκοσμιοποίησης.
3. Η επιχειρηματική ηθική πλαγιοκοπείται στην εποχή που διανύουμε από το φαινόμενο της Διαφθοράς, η οποία διαθέτει μια ταχύτατη εξάπλωση και οικουμενική διάχυση, ενώ συνίσταται στην κερδοσκοπική όψη της διαπλοκής επιχειρηματιών και κρατικών αξιωματούχων. Η διαφθορά εδώ γίνεται αντιληπτή ως κατάχρηση εξουσίας των δημόσιων λειτουργών και υπαλλήλων για την παράνομη απόκτηση ιδιωτικού κέρδους ή άλλου οφέλους στις επιχειρηματικές συναλλαγές του ιδιωτικού τομέα. Κατ΄αποτέλεσμα η διαφθορά είναι ταυτισμένη με την ανισότητα, την αδικία, την έλλειψη ορθολογισμού και διαφάνειας, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την απώλεια συγκριτικών πλεονεκτημάτων, την αδυναμία λειτουργίας του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους, την κρίση νομιμοποίησης της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η διαθφορά εμφανίζεται ως Δωροδοκία η οποία συνίσταται στην προσφορά ή αποδοχή δώρων κατά την σύναψη κρατικών συμβάσεων προκειμένου να επιλεγεί μια εταιρεία, στην κατανομή των δημοσίων ωφελημάτων ή στη μείωση ή στην αποφυγή καταβολής φόρων, την παράνομη αδειοδότηση κ.λ.π. και την απάτη, το σφετερισμό δημόσιας θέσης, την κλοπή, τον εκβιασμό, την μεροληψία, την εννοιοκρατία, το νεποτισμό. Για την αντιμετώπιση του επικίνδυνου αυτού προβλήματος, ο Ο.Η.Ε., εξέδωσε τις Αποφάσεις 1995/14, 1996/8 και 1998/16 του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου και τις Αποφάσεις 51/59 και 54/128 της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε., οι οποίες δηλοποιούν την ανάγκη ενίσχυσης της ανεξαρτησίας των δημοσίων υπηρεσιών και την επαύξηση τρων ελέγχων με παράλληλη καθιέρωση κωδικών συμπεριφοράς. Ο Ο.Ο.Σ.Α με την κίνηση SIGMA και την FATF (Financial Action Task Force), έθεσε σε εφαρμογή τις περίφημες σαράντα (40) Συστάσεις για την καταπολέμηση του φαινομένου. Η χώρα μας για τον ίδιο σκοπό, κύρωσε με τον Ν. 2802/2002 τη σύμβαση περί καταπολεμήσεως της δωροδοκίας στην οποία ενέχονται υπάλληλοι των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το οποίο επαύξησε το αξιόποινο της παθητικής και ενεργητικής δωροδοκίας των άρθρων 235 και 236 Π.Κ. Επίσης, με τον Ν.2565/1998 κύρωσε την Σύμβαση για την καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών δημοσίων λειτουργών σε διεθνείς επιχειρηματικές συναλλαγές. (Σύμβαση της 23ης Μαϊου 1997 του ΟΟΣΑ) και τυποποίησε στο άρθρο 1 το αδίκημα της δωροδοκίας των ξένων δημόσιων λειτουργών, την ποινική ευθύνη των νομικών προσώπων (άρθρο 2), την αμοιβαία δικαστική συνδρομή (άρθρο 9) και το δικονομικό μέτρο της έκδοσης (άρθρο 10). Τέλος, με τον Ν.2803/2000 κύρωσε τη Σύμβαση σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των συναφών με αυτήν Πρωτοκόλλων, όπου στο άρθρο 3 θεμελιώνει την ποινική ευθύνη των διευθυντών επιχείρησης και των φυσικών προσώπων που έχουν την εξουσία λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε επιχειρήσεις, στο άρθρο 5 την έκδοση, την ποινική ευθύνη και τη δικαστική συνεργασία κατά την προκαταρκτική έρευνα, την ποινική δίωξη και την επιβολή των ποινών. Ειδικότερα όμως, για την ποινική αντιμετώπιση του αθεμίτου ανταγωνισμού, προβλέπει ο Ν.146/1914.
4.Το ζήτημα της επιχειρηματικής ηθικής, ήτοι της νόμιμης διεξαγωγής της επιχειρηματικότητας, εγγίζει τον πυρήνα των συναλλακτικών ηθών στις ευνομούμενες πολιτείες και εν πολλοίς προδιαγράφει το μέλλον τους. Η αλλοίωση της καλοήθους επιχειρηματικότητας, παραμορφώνει τον δίκαιο και θεμιτό ανταγωνισμό και υπονομεύει τις αξίες επί των οποίων εδράζεται η οικονομική, κοινωνική και πολιτική δημοκρατία. Δυνάμει επιχειρηματίας, μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, αρκεί να τηρεί τους όρους και τις προϋποθέσεις του νομίμως επιχειρείν. Η προκείμενη νομιμότητα οφείλει ανυπερθέτως να διαπνέει και το εσωτερικό της επιχειρηματικής οργάνωσης, μέσω της διασφάλισης ενός παραγωγικού, αποτελεσματικού και δημοκρατικού οργανωτικού βίου. ‘Όταν συμπλέκονται τα ως άνω στοιχεία, μπορεί να γίνει παραδεκτά λόγος για ηθική επιχειρηματικότητα, στο μέτρο που υιοθετούνται δύο πρόσθετες προβλέψεις:
α) Η ανάληψη επιχειρηματικού κινδύνου για την παραγωγή κοινωνικά ωφέλιμων αγαθών και υπηρεσιών ή αντίστροφα, η αποφυγή εκείνων των επιχειρηματικών ενεργειών που κατά των προορισμό τους , βλάπτουν τους καταναλωτές ιδεολογικά, βιοτικά, οικονομικά, πολιτικά, πολιτιστικά κ.λ.π. β) Η αξιοποίηση ικανοτήτων και προσόντων και η δικαίως ανάλογη ανταμοιβή τους. Η ηθική επιχειρηματικότητα δεν συνάδει τέλος με την λαθρεμπορία, τη φοροδιαφυγή και το οργανωμένο έγκλημα (πορνογραφία, εμπόριο ανθρωπίνων ιστών και οργάνων, δουλεμπόριο, σεξοτουρισμό κ.α.)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ- Η ΗΘΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ, ΥΠΟΛΕΙΠΕΤΑΙ Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙ ΠΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ, ΔΗΛΑΔΗ ΤΗΣ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου