Κληρονομικό δίκαιο: Όλες οι αλλαγές σε διαθήκες, συμβάσεις και κληρονομιές

Τετάρτη, 3 Δεκεμβρίου, 2025

Ιωάννα Μάνδρου

Ετσι αλλάζουν οι κληρονομιές: Τι ισχύει για διαθήκες, χρέη, ακίνητα - Οσα πρέπει να ξέρουν σύζυγοι, παιδιά, σύντροφοι

Τι αλλάζει στο κληρονομικό δίκαιο - Τι προβλέπεται για κληρονομικές συμβάσεις, διαθήκες, κληρονομιές με χρέη και κληρονομικά δικαιώματα συζύγων, παιδιών και συντρόφων

Πολυεπίπεδες αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο, 80 χρόνια από την πρώτη εφαρμογή του, σημειώνονται με το νέο νομοσχέδιο που επεξεργάστηκε ειδική επιτροπή υπό την προεδρία του ομότιμου καθηγητή και ακαδημαϊκού Απόστολου Γεωργιάδη.

Οι νέες διατάξεις ανακοινώθηκαν στο υπουργείο Δικαιοσύνης με τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη να σημειώνει ότι πρόκειται «για άρτιο επιστημονικό πόνημα» και τον υφυπουργό Ιωάννη Μπούγα να τονίζει τη σημασία του νέου κληρονομικού δικαίου για τους πολίτες και την οικονομία. Για τις νέες διατάξεις αναφέρθηκε λεπτομερώς ο καθηγητής Απόστολος Γεωργιάδης.

Ειδικότερα:

• Κληρονομικές συμβάσεις. Προβλέπονται δύο είδη κληρονομικών συμβάσεων. Μία κατά την οποία ο διαθέτης (πολίτης που αφήνει την κληρονομιά του) κάνει τη σύμβαση ενώ ζει και αφήνει την κληρονομιά του μετά θάνατον. Γι αυτό, μέχρι να φύγει από τη ζωή μπορεί να διαχειρίζεται ο ίδιος τα περιουσιακά του στοιχεία. Και δεύτερο, η σύμβαση με την οποία ένας που έχει κληρονομικό δικαίωμα παραιτείται από την κληρονομιά εν ζωή για διάφορους λόγους. Δηλώνει, δηλαδή, ότι δεν επιθυμεί να κληρονομήσει κάτι που δικαιούται.

• Εξ αδιαθέτου διαδοχή. Αυξάνεται το ποσοστό του επιζώντος συζύγου στο 33% όταν κληρονομεί και υπάρχει μόνον ένα παιδί. Αντίθετα, όταν τα παιδιά είναι δύο η περισσότερα, τότε ο επιζών σύζυγος κληρονομεί το 25% και τα παιδιά το υπόλοιπο. Αν όμως δεν υπάρχουν παιδιά, ο επιζών σύζυγος θα κληρονομεί πριν από τους γονείς (αν υπάρχουν του ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή) από πρώτα ξαδέλφια η άλλους συγγενείς που έχουν κληρονομικό δικαίωμα.

• Σύμφωνο συμβίωσης. Με το νέο νομοσχέδιο τα ίδια δικαιώματα επιζώντος συζύγου έχουν και εκείνοι που έχουν κάνει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Επίσης, ειδική διάταξη υπάρχει και δίνει πλήρες κληρονομικό δικαίωμα στον επιζώντα σύντροφο (όταν δεν υπάρχει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης), όταν δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς που έχουν κληρονομικό δικαίωμα και η περιουσία του θανόντος θα πάει στο δημόσιο. Τότε η κληρονομιά πάει στον επιζώντα σύντροφο, εφόσον ζούσαν μαζί τουλάχιστον τρία χρόνια. Για να πάρει σε αυτή την περίπτωση την κληρονομία, οφείλει να κάνει αίτηση μέσα σε τέσσερις μήνες από τον θάνατο του διαθέτη. Ακόμα, μπορεί ο σύντροφος ενός ανθρώπου που φεύγει από τη ζωή να χρησιμοποιεί την κοινή τους κατοικία για ένα χρόνο, ενώ αν έχουν μαζί παιδιά τότε μπορεί στο κοινό σπίτι μείνει η οικογένεια για μεγάλο διάστημα.

• Διαθήκες. Διατηρούνται οι ιδιόγραφες, παρά τα όσα περί αντιθέτου δημοσιοποιήθηκαν. Οι διαθήκες αυτές για να ισχύσουν θα πρέπει να ελεγχθούν για τη γνησιότητά τους με μάρτυρες και πραγματογνώμονες, όταν προσκομίζονται σε συμβολαιογράφο από συγγενείς που δεν είναι παιδιά η σύζυγοι. Το ίδιο θα γίνεται και όταν προσκομίζονται στο συμβολαιογράφο από παιδιά η επιζώντα σύζυγο αν έχει περάσει ένας χρόνος από τον θάνατο του διαθέτη. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα να μπορεί να συντάσσει διαθήκη πρόσωπο που έχει συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας του. Κάτι τέτοιο ως σήμερα δεν μπορούσε να γίνει. Τα άτομα με προβλήματα αναπηρίας θα μπορούν με τη βοήθεια της τεχνολογίας (φωνητική υποστήριξη ή άλλη) να συντάσσουν διαθήκη. Σοβαρή η ρύθμιση που απαγορεύει τη διαθήκη σε άτομα που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο, οίκους ευγηρίας, ιδρύματα περίθαλψης και άλλα, προς άτομα που υπηρετούν ή έχουν άμεση σχέση με τη διοίκηση αυτών των ιδρυμάτων ή παρέχουν υπηρεσίες σε αυτά. Εισάγεται ο θεσμός της αυτοδίκαιης κληρονομικής ανικανότητας εφόσον υπάρχει προηγούμενη ποινική καταδίκη του κληρονομούμενου κατά της ζωής, υγείας, ή γενετήσιας ελευθερίας του διαθέτη (του ανθρώπου που κληρονομείται).

• Αποποιήσεις κληρονομιάς. Αλλάζει ριζικά στο σημείο αυτό το κληρονομικό δίκαιο. Στο εξής ο κληρονόμος δεν θα επιβαρύνεται οικονομικά με τη δική του περιουσία για τα χρέη της περιουσίας που κληρονομεί. Αυτό θα συμβάλλει καθοριστικά στον περιορισμό των αποποιήσεων κληρονομιών που συμβαίνει σήμερα κατά κόρον και θα αξιοποιούνται περιουσίες και επιχειρήσεις που απαξιώνονται.

Τι είπαν Φλωρίδης – Μπούγας

Ο υπουργός Δικαιοσύνης κ. Φλωρίδης τόνισε μεταξύ άλλων. «Αυτό το έργο το οποίο παρελήφθη από εμάς θεωρούμε ότι ξεφεύγει από τα όρια του χαρακτηρισμού του ως σημαντικού. Είναι πραγματικά ένα άρτιο επιστημονικό επίτευγμα το οποίο πιστεύουμε ότι θα υπηρετήσει την ελληνική κοινωνία και την ελληνική οικονομία για τις επόμενες αρκετές δεκαετίες. Το γεγονός ότι το κληρονομικό δίκαιο σε αυτά τα 80 χρόνια δεν αναθεωρήθηκε σχεδόν καθόλου δείχνει το πόσο αναγκαίο ήταν να γίνει αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα».

Από την πλευρά του υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας αναφέρθηκε στην ουσία των νέων διατάξεων σημειώνοντας μεταξύ άλλων, ότι «το δίκαιο οφείλει να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες», και τόνισε ότι το νέο κληρονομικό δίκαιο» διαδραματίζει σημαντική επιρροή σε κοινωνικές σχέσεις και στην οικονομική ζωή».

Ο υφυπουργός αναφέρθηκε στους λόγους που οδήγησαν στις αλλαγές σημειώνοντας ότι υπάρχουν πλέον:

• Νέες μορφές οικογένειας.
• Επιβάλλεται ο εξορθολογισμός της νόμιμης μοίρας καθώς αποτρέπεται έτσι ο κατακερματισμός επιχειρηματικών μονάδων.
• Επίσης είναι αναγκαίο να θεσμοθετηθεί ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων. Και κατέληξε ότι οι αλλαγές θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη και θα λειτουργήσουν προς το συμφέρον των πολιτών.

Το νομοσχέδιο θα τεθεί σε διαβούλευση και θα ψηφιστεί το πρώτο τρίμηνο του νέου έτους.

TO BHMA