Στο εδώλιο Google και Μeta – Δίκη-βαρόμετρο για το μέλλον του Διαδικτύου

Τρίτη και 13, Μαΐου, 2025

Το ερώτημά μας είναι: Γιατί τώρα και όχι όταν γεννήθηκαν αυτοί ο κολοσσοί;  Πολλοί έγιναν δισεκατομμυριούχοι, και με μία διαίρεση των εταιριών πολλοί, άλλοι, θα χάσουν τεράστια κεφάλαια σε μετοχές!  

Κωνσταντίνος Τσαλακός

 

Δύο από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στην αμερικανική ιστορία, η Google και η Meta, με χρηματιστηριακή αξία που υπερβαίνει τα 3 τρισ. δολάρια, βρίσκονται σε διαφορετικά εδώλια του ίδιου δικαστικού μεγάρου, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες με βάση την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία

Μέρες Standard Oil και Ροκφέλερ ζουν οι ΗΠΑ – Γιατί η αμερικανική Δικαιοσύνη ζητεί η Google να πουλήσει το Chrome ή ακόμη και το Android και η Μeta το Instagram και το WhatsApp – Ο αντίλογος των δύο εταιρειών στις κατηγορίες για μονοπωλιακές πρακτικές και την επιχειρούμενη διάσπασή τους

Λέγεται συχνά ότι η Αμερική καινοτομεί, αλλά η Ευρώπη είναι εκείνη που ρυθμίζει. Καμιά φορά, όμως, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Οι αμερικανικές αρχές για την προστασία του ανταγωνισμού εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο να επιβάλουν διαδικασίες αναγκαστικής εταιρικής διάσπασης, που όμοιές τους έχει να δει η χώρα από την εποχή της Standard Oil τoυ Τζον Ροκφέλερ.

Στη δίνη του κυκλώνα βρίσκονται οι – «πολύ μεγάλοι για να αποτύχουν», κατά το γνωστό αγγλοσαξονικό ρητό – σύγχρονοι τεχνολογικοί γίγαντες. Ο δε συμβολισμός δεν θα μπορούσε να είναι πιο εντυπωσιακός. Δύο από τις μεγαλύτερες και πλέον δραστήριες επιχειρήσεις στην αμερικανική ιστορία, με χρηματιστηριακή αξία που υπερβαίνει τα 3 τρισ. δολάρια, βρίσκονται σε διαφορετικά εδώλια του ίδιου δικαστικού μεγάρου, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες με βάση την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία.

O «φαύλος κύκλος»

Προς το τέλος της εισαγωγικής του ομιλίας στο πρωτοδικείο της Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, ο Ντέιβιντ Ντάλκουιστ, συνήγορος του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης, έδειξε μια αποκαλυπτική διαφάνεια που απεικόνιζε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «φαύλο κύκλο της Google»: η τεχνολογική εταιρεία πληρώνει τεράστια ποσά για να εξασφαλίσει ότι θα είναι η προεπιλεγμένη μηχανή αναζήτησης σε μια σειρά από συσκευές και περιηγητές ιστού. Με αυτόν τον τρόπο λαμβάνει περισσότερα αιτήματα αναζήτησης από τους ανταγωνιστές της.

Ως αποτέλεσμα, αποκτά περισσότερα και καλύτερα δεδομένα, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να βελτιώσει πιο εύκολα συν τω χρόνω τα αποτελέσματα των υπηρεσιών αναζήτησης που προσφέρει. Κυρίως όμως μπορεί να παράσχει πιο αποτελεσματική και στοχευμένη διαφήμιση, αυξάνοντας τα κέρδη της, πράγμα που με τη σειρά του κάνει πιο εύκολη τη σύναψη νέων συμβάσεων για τον ορισμό της μηχανής αναζήτησής της ως αποκλειστικής προεπιλογής.

Η βασική πηγή από την οποία η Google (αλλά και άλλες τεχνολογικές εταιρείες) αντλεί τα έσοδά της έχει αναλυθεί με μοναδικό τρόπο από την επίτιμη καθηγήτρια του Χάρβαρντ Σοσάνα Ζουμπόφ στο εμβληματικό έργο της Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού (εκδόσεις Καστανιώτη). Ως γνωστόν, η χρήση των μηχανών αναζήτησης είναι δωρεάν. Η τεχνολογική εταιρεία, ωστόσο, χρησιμοποιεί τα δεδομένα που συλλέγει από τις αναζητήσεις των χρηστών για να διατυπώσει εξατομικευμένες «προγνώσεις/προβλέψεις συμπεριφοράς» για αυτούς, τις οποίες εν συνεχεία πουλά στους επίδοξους διαφημιζομένους.

Οι επανορθώσεις

Τον περασμένο Αύγουστο, το δικαστήριο έκρινε ότι ο «φαύλος κύκλος» που περιέγραψε ο Ντάλκουιστ συνιστά μονοπωλιακή πρακτική στην αγορά των μηχανών αναζήτησης. Η δικαστική διαδικασία που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη αφορά τη δεύτερη φάση, των λεγόμενων remedies, τουτέστιν των επανορθώσεων. Το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης ζητεί τη λήψη δραστικών μέτρων, όπως την πώληση του Chrome, τη διακοπή των συμβολαίων αποκλειστικής προεπιλογής, αλλά και την κοινοποίηση των δεδομένων από τις διαδικτυακές αναζητήσεις της εταιρείας στους ανταγωνιστές της. Στο τραπέζι βρίσκεται ακόμη και ένας πιθανός διαχωρισμός από το λειτουργικό σύστημα Android, το οποίο η Google αγόρασε το 2005. Από τη μεριά της, η εταιρεία και οι δικηγόροι της δηλώνουν ότι τα παραπάνω αποτελούν δυσανάλογα βαριά μέτρα και ότι, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί μια επιχείρηση να τιμωρείται επειδή κάνει καλά τη δουλειά της.

Πριν από δύο εβδομάδες, σε άλλη υπόθεση, αμερικανικό δικαστήριο της Βιρτζίνια έκρινε ότι η Google παραβιάζει τους κανόνες της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και στην αγορά της ψηφιακής διαφήμισης επειδή έχει μονοπώλιο στα εργαλεία που χρησιμοποιούνται από τους διαδικτυακούς εκδότες για να φιλοξενούν διαφημιστικό χώρο, καθώς και στο λογισμικό που διευκολύνει τις συναλλαγές ανάμεσα στους διαφημιζομένους και τους εκδότες. Η δεύτερη φάση της δίκης για τα μέτρα αποκατάστασης έχει οριστεί για τον Σεπτέμβριο.

«Αγόρασε ή θάψε»

Tη στιγμή που ο Ντάλκουιστ έκανε την εισαγωγική αγόρευσή του, μερικούς ορόφους πιο κάτω, στο ίδιο δικαστικό μέγαρο αλλά σε διαφορετική αίθουσα, ξεκινούσε η δίκη ενός άλλου τεχνολογικού κολοσσού, της Meta, με κατηγορίες που επίσης αφορούν μονοπωλιακές πρακτικές.

Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου, η εταιρεία του Μαρκ Ζάκερμπεργκ παρανόμως απέκτησε το μονοπώλιο στην αγορά των υπηρεσιών προσωπικής κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμόζοντας μια στρατηγική «buy or bury» («αγόρασε ή θάψε») προκειμένου να εξουδετερώσει τους βασικούς ανταγωνιστές της. Στον κόσμο των startup ο ανταγωνισμός συχνά θεωρείται ως κινητήριος δύναμη για την πρόοδο και την καινοτομία. Η λογική «buy or bury», ωστόσο, εκκινεί από μια εντελώς διαφορετική αφετηρία. Εχει ως στόχο την εξαγορά μιας επιχείρησης στα πρώτα βήματά της και το «θάψιμο» των προϊόντων της ή την ενσωμάτωσή τους σε υπηρεσίες της αγοράστριας εταιρείας, ώστε αυτά να μην έχουν την ευκαιρία να απειλήσουν την κυρίαρχη θέση τής τελευταίας στην αγορά.

Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου κατηγορεί τον Ζάκερμπεργκ ότι εξαγόρασε το Instagram το 2012 και το WhatsApp το 2014 με στόχο ακριβώς την εξουδετέρωσή τους, πριν οι εφαρμογές αυτές καταστούν απειλητικές για την πρωτοκαθεδρία του Facebook. Για την υποστήριξη, μάλιστα, των κατηγοριών η Επιτροπή επικαλείται, μεταξύ άλλων, και ένα εσωτερικό έγγραφο στο οποίο εξεταζόταν το ενδεχόμενο πώλησης του Instagram το 2018 λόγω ανησυχιών σχετικά με τους κανόνες ανταγωνισμού.

Επιδιώκει δε να εξωθήσει τη Meta στην αναγκαστική πώληση των δύο εφαρμογών. Από τη μεριά της, η εταιρεία υποστηρίζει ότι οι εξαγορές ενίσχυσαν τον ανταγωνισμό, καθώς έγιναν επενδύσεις δισεκατομμυρίων για τη βελτίωση των ανωτέρω εφαρμογών, κάτι που απεδείχθη εν τέλει προς όφελος των καταναλωτών. Προσθέτει δε ότι η ίδια η Επιτροπή εξέτασε τις εξαγορές και τις ενέκρινε χωρίς κανέναν αστερίσκο.

Η τεχνητή νοημοσύνη

Μπορεί να ακούγεται μεγαλόστομο, αλλά σύμφωνα με πολλούς αναλυτές η έκβαση των δύο αυτών δικών αναμένεται να καθορίσει εν πολλοίς τη μορφή που θα λάβει η αγορά του Διαδικτύου τις επόμενες δεκαετίες. Ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη του και το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης. Η τελευταία αυτή παράμετρος αποτελεί πλέον βασική αιχμή του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης στην υπόθεση που αφορά την Google.

Σύμφωνα με τον Ντάλκουιστ, το μονοπώλιο της εταιρείας στις μηχανές αναζήτησης της δίνει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον αγώνα δρόμου για την κυριαρχία στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Το αντεπιχείρημα της εταιρείας είναι ότι η ταχεία ανάπτυξη της OpenAI και του ChatGPT αποδεικνύει ακριβώς ότι η αγορά της τεχνητής νοημοσύνης είναι επαρκώς ανταγωνιστική. Μικρή αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα «λεπτομέρεια»: κατά τη διάρκεια της δίκης, ο επικεφαλής προϊόντων της OpenAI, Νίκολας Τέρλι, δήλωσε ότι αν τελικώς η έκβαση της υπόθεσης οδηγήσει στην αναγκαστική πώληση του Chrome, η Open AI θα σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο να το αγοράσει. Κοντολογίς, το παιχνίδι μόλις άρχισε…