Πόλεµος για τον Κάφκα

Η ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ


Σε ποιον ανήκει ο Φραντς Κάφκα; Μια απάντηση είναι... στην ανθρωπότητα. Μια άλλη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ. Μια τρίτη, στις αδελφές Εύα Χόφε και Ρουθ Βίσλερ. Την άκρη θα την βρουν σε έναν-δυο µήνες τα ισραηλινά δικαστήρια που παλεύουν µε την υπόθεση αυτήν πάνω από δύο χρόνια. Ολα ξεκίνησαν από µια βαλίτσα. Και από έναν άνθρωπο, χάρη στον οποίο _ σε µεγάλο βαθµό _ το αινιγµατικό έργο του Φραντς Κάφκα αναγνωρίστηκε σαν ένα από τα µεγαλύτερα κεφάλαια της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα.
Το όνοµά του είναι Μαξ Μπροντ και υπήρξε στενός φίλος του µεγάλου συγγραφέα. Μια ωραία πρωία του 1939, δεκαπέντε χρόνια µετά τον θάνατο του Φραντς Κάφκα, ο Μαξ Μπροντ επιβιβάστηκε σε ένα τρένο στην Πράγα. Δεν ήταν ένα οποιοδήποτε τρένο. Ηταν το τελευταίο τρένο που έφευγε από την πόλη, πέντε λεπτά προτού οι ναζί κλείσουν τα σύνορα. Προορισµός του Μαξ Μπροντ, η Παλαιστίνη. Και µοναδική του αποσκευή, µια βαλίτσα που περιείχε το αρχείο του Φραντς Κάφκα.
Ο Μαξ Μπροντ πέθανε στο Ισραήλ το 1968. Για τη βαλίτσα του, όµως, ο καβγάς συνεχίζεται ακόµα. Τα δύο τρίτα της πνευµατικής περιουσίας του Κάφκα βρήκαν κάποτε τον δρόµο για τις βιβλιοθήκες της Οξφόρδης. Τα υπόλοιπα – προσχέδια, ταξιδιωτικά ηµερολόγια, επιστολές – πέρασαν µετά τον θάνατο του Μπροντ στην κατοχή της γραµµατέως του και θεωρούµενης ως ερωµένης του, Εστερ Χόφε.
Η Εστερ έζησε µέχρι τα βαθιά γεράµατα. Πέθανε το 2007, στα 101 της χρόνια, και το περιεχόµενο της βαλίτσας, µε διαθήκη αυτήν τη φορά, περιήλθε στην κατοχή των δύο θυγατέρων της – Εύα Χόφε και Ρουθ Βίσλερ – που πλέον είχαν πατήσει τα εβδοµήντα.
Να όµως που δεν συµφωνούσαν όλοι µε αυτήν την εξέλιξη. Η Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ, γράφει το «Τhe Νew Υork Τimes Μagazine», αµφισβήτησε την εγκυρότητα της διαθήκης και διεκδίκησε το εναποµείναν αρχείο του Κάφκα µε επιχείρηµα την αυθεντική επιθυµία του Μαξ Μπροντ. Ποια ήταν αυτή;
Οι δύο κόρες της Εστερ Χόφε εµφάνισαν στο δικαστήριο µία επιστολή δωρεάς του 1952, σύµφωνα µε την οποία όλα τα έγγραφα του Κάφκα περνούσαν ρητά στην κυριότητα της κ. Χόφε. Το γράµµα ήταν φωτοτυπία και αποτελούνταν από δύο σελίδες.
Η Βιβλιοθήκη παρουσίασε άλλη εκδοχή της ίδιας επιστολής, τετρασέλιδη αυτήν τη φορά, όπου διασαφηνίζονταν οι όροι της δωρεάς. Σύµφωνα µε τα επιχειρήµατα της Βιβλιοθήκης, η Εστερ Χόφε ήταν κάτι σαν εκτελεστής διαθήκης και όχι κληρονόµος, οπότε µετά τον θάνατό της τα έγγραφα θα ενσωµατώνονταν ξανά στην περιουσία του Μαξ Μπροντ. Η οποία περιουσία, η φιλολογική τουλάχιστον, σύµφωνα µε διαθήκη του Μπροντ του 1961, «θα πρέπει να εκτίθεται στη Βιβλιοθήκη του Εβραϊκού Πανεπιστηµίου της Ιερουσαλήµ» – και µετέπειτα Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ –, «στη Δηµοτική Βιβλιοθήκη του Τελ Αβίβ ή σε άλλα δηµόσια αρχεία του Ισραήλ ή του εξωτερικού».

Πηγή: TA NEA, Μανώλης Πιµπλής